اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد

این باور که مهریه فقط تا سقف ۱۱۰ سکه قابل مطالبه است، یک برداشت نادرست و رایج در جامعه است. در حقیقت، تمامی مهریه تعیین شده، صرف نظر از تعداد سکه، حق قانونی زن محسوب می شود و زوج موظف به پرداخت آن است؛ اما نحوه و ضمانت اجرای وصول مهریه بالای ۱۱۰ سکه از جنبه کیفری متفاوت خواهد بود و نیازمند اثبات تمکن مالی زوج است.

قانون مهریه در ایران، یکی از پرچالش ترین و بحث برانگیزترین حوزه های حقوق خانواده است که همواره موضوع تفسیرها و برداشت های متفاوتی قرار گرفته است. پیچیدگی های این قانون، به ویژه در مورد مهریه هایی که فراتر از سقف ۱۱۰ سکه تعیین شده اند، اغلب منجر به سردرگمی و نگرانی برای زوجین می شود. هدف از تدوین این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و دقیق حقوقی است تا تمامی ابهامات پیرامون مطالبه و اجرای مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه را شفاف سازی کند.

در این متن، ما به بررسی دقیق مفهوم «قانون ۱۱۰ سکه»، تفاوت بنیادین میان حق مطالبه کامل مهریه و ضمانت اجرای کیفری آن، روش های قانونی مطالبه مهریه های بالا، اهمیت اثبات تمکن مالی زوج، شرایط اعسار و تقسیط، و نقش حیاتی وکلا در این فرآیند خواهیم پرداخت. تلاش می شود تا با زبانی حقوقی، اما در عین حال قابل فهم برای عموم، راهکارهای عملی و به روز ارائه شود تا مخاطبان، اعم از زنانی که قصد مطالبه مهریه خود را دارند، مردانی که با چالش پرداخت آن روبرو هستند، یا افرادی که در شرف ازدواج اند، بتوانند تصمیمات آگاهانه ای در این زمینه اتخاذ کنند.

قانون ۱۱۰ سکه مهریه چیست؟ (توضیح کامل)

یکی از رایج ترین ابهامات در مورد مهریه، برداشت غلط از «قانون ۱۱۰ سکه» است. این قانون، که در واقع ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ است، به معنای محدود کردن کل مهریه به ۱۱۰ سکه نیست؛ بلکه به سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه اشاره دارد.

بر اساس این ماده، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادل آن) است که عدم پرداخت مهریه می تواند منجر به بازداشت و حبس زوج شود. این بدان معناست که اگر مهریه ۱۱۰ سکه یا کمتر باشد و زوج با وجود توانایی مالی از پرداخت آن امتناع کند، زوجه می تواند درخواست حکم جلب و حبس وی را از دادگاه مطالبه کند. با این حال، باید توجه داشت که رویه قضایی جدید، حتی در این سقف نیز تمایل به حبس زدایی دارد و دادگاه ها عموماً در صورت ارائه دادخواست اعسار از سوی زوج، حکم به تقسیط مهریه می دهند.

تفاوت «حق مطالبه مهریه» و «ضمانت اجرای کیفری»

اساساً، مهریه یک دین مدنی است که مرد به محض وقوع عقد نکاح، متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این حق، نامحدود است و زن به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به مجرد عقد مالک مهر می شود و می تواند هرگونه تصرفی در آن بنماید. بنابراین، چه مهریه ۵۰ سکه باشد، چه ۵۰۰ سکه و چه ۵۰۰۰ سکه، تمام آن حق قانونی زن است و زوج موظف به پرداخت آن است.

تفاوت در اینجاست که برای قسمت اول مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه)، قانون یک ضمانت اجرای کیفری (حبس) در نظر گرفته است تا وصول آن تسهیل شود. اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، این ضمانت اجرا وجود ندارد و مطالبه مهریه از این سقف به بعد، صرفاً از طریق اجرای مدنی و توقیف اموال زوج امکان پذیر است. به عبارت دیگر، عدم پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه مهریه، منجر به حبس مرد نخواهد شد؛ مگر آنکه تمکن مالی وی اثبات شود و وی از پرداخت اقساط یا تعهدات تعیین شده خودداری کند.

نقش عدد ۱۱۰ سکه، صرفاً تعیین کننده سقف مسئولیت کیفری مرد و تسهیل کننده روند وصول بخش اولیه مهریه است و به هیچ وجه به معنای سلب حق زن برای مطالبه مازاد بر آن نیست. این شفاف سازی برای جلوگیری از سوءتفاهمات رایج در خصوص قانون مهریه بسیار حائز اهمیت است.

آیا مهریه بیش از ۱۱۰ سکه قابل مطالبه و وصول است؟ (پاسخ صریح و مستدل به سوال اصلی)

پاسخ به این پرسش کلیدی، قطعاً بله است. تمامی مهریه ای که در سند ازدواج به طور رسمی تعیین شده، صرف نظر از تعداد آن، حق قانونی و شرعی زن است و شوهر شرعاً و قانوناً موظف به پرداخت آن است.

قانون ۱۱۰ سکه که پیش تر توضیح داده شد، صرفاً مربوط به سقف ضمانت اجرای کیفری (امکان بازداشت و حبس مرد) است و به هیچ وجه به معنای سلب حق زن برای مطالبه مهریه بالای این سقف نیست. بنابراین، اگر مهریه یک زن بیش از ۱۱۰ سکه باشد، او همچنان می تواند کل مهریه خود را مطالبه کند و مرد مسئولیت مدنی پرداخت تمامی آن را بر عهده دارد.

شرط اصلی وصول مهریه بالای ۱۱۰ سکه: اثبات تمکن مالی زوج

در حالی که تا سقف ۱۱۰ سکه، اثبات عدم توانایی مالی (اعسار) بر عهده زوج است (یعنی فرض بر توانایی مالی مرد است مگر اینکه خودش خلاف آن را اثبات کند)، برای مطالبه و وصول مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، بار اثبات تمکن مالی زوج بر عهده زوجه است. این یک تفاوت کلیدی و بسیار مهم در روند مطالبه مهریه است.

زوجه برای مطالبه و اجرای مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، باید بتواند دارایی ها و اموال مرد را به دادگاه معرفی کرده و ثابت کند که زوج توانایی مالی پرداخت آن را دارد. این دارایی ها می تواند شامل ملک، خودرو، حساب های بانکی، سهام، حقوق و مزایا، یا هرگونه منبع درآمد و ثروتی باشد که نشان دهنده توانایی مالی زوج برای پرداخت مهریه است.

تأکید می شود که تمامی مهریه، فارغ از سقف ۱۱۰ سکه، یک بدهی حقوقی بر عهده مرد است و زوجه حق مطالبه کامل آن را دارد. تفاوت تنها در نحوه و ضمانت اجرای قانونی برای وصول مازاد بر ۱۱۰ سکه است که مستلزم اثبات تمکن مالی زوج توسط زوجه است.

مسئولیت مدنی زوج در قبال کل مهریه

از منظر حقوقی، مهریه یک تعهد مالی است که به محض جاری شدن عقد نکاح، بر ذمه مرد قرار می گیرد. این تعهد، یک دین مطلق است که به هیچ وجه با عدد ۱۱۰ سکه محدود نمی شود. بنابراین، زوج در قبال تمامی مهریه تعیین شده، مسئولیت مدنی کامل دارد. این مسئولیت شامل پرداخت کل مبلغ مهریه می شود و در صورت عدم پرداخت، زوجه حق دارد از طریق مراجع قانونی برای توقیف اموال و وصول طلب خود اقدام کند.

نکته مهم این است که حتی اگر زوج توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد و حکم اعسار برای وی صادر شود، این حکم فقط شیوه پرداخت را به صورت اقساطی تغییر می دهد و از مسئولیت اصلی وی در قبال پرداخت تمامی مهریه نمی کاهد. مهریه تا آخرین سکه یا واحد تعیین شده، همواره بر عهده مرد باقی می ماند.

نحوه مطالبه و اجرای مهریه بالای ۱۱۰ سکه: گام به گام

مطالبه و اجرای مهریه بالای ۱۱۰ سکه، فرآیندی حقوقی است که نیازمند دقت و آگاهی از مراحل قانونی است. این فرآیند می تواند از دو طریق اصلی دادگاه یا اجرای ثبت پیگیری شود.

الف) مطالبه از طریق دادگاه خانواده

این روش معمول ترین مسیر برای مطالبه مهریه است، به ویژه زمانی که سند ازدواج رسمی نباشد یا زوجه بخواهد همزمان با سایر دعاوی (مانند طلاق) اقدام کند.

1. تقدیم دادخواست مطالبه مهریه: زوجه با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، باید دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم دادگاه خانواده کند. در این دادخواست، باید تعداد مهریه، نوع آن (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و مشخصات زوجین درج شود.
2. معرفی اموال و توقیف آن ها: برای وصول مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زوجه باید در همین مرحله یا در مراحل بعدی، اموال و دارایی های زوج را شناسایی و به دادگاه معرفی کند. این اموال می تواند شامل ملک، خودرو، حساب بانکی، سهام یا هر مال دیگری باشد که قابلیت توقیف دارد. دادگاه پس از بررسی، دستور توقیف اموال را صادر می کند. اثبات مالکیت زوج بر اموال معرفی شده توسط زوجه از اهمیت بالایی برخوردار است.
3. مراحل رسیدگی و دریافت حکم: دادگاه پس از تشکیل جلسه رسیدگی و بررسی مستندات و دفاعیات طرفین، در صورت احراز حقانیت زوجه، حکم به پرداخت مهریه صادر می کند.
4. صدور اجراییه: پس از قطعی شدن حکم دادگاه، اجراییه صادر می شود. زوج ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا دادخواست اعسار ارائه دهد. در صورت عدم اقدام، زوجه می تواند از طریق واحد اجرای احکام دادگستری برای توقیف و فروش اموال معرفی شده اقدام کند.

ب) مطالبه از طریق اجرای ثبت (در صورت رسمی بودن عقدنامه)

اگر عقدنامه ازدواج رسمی باشد، زوجه می تواند بدون مراجعه مستقیم به دادگاه، از طریق اجرای ثبت اقدام کند. این روش معمولاً سریع تر است.

1. مراجعه به دفترخانه و تقاضای صدور اجراییه: زوجه با در دست داشتن عقدنامه رسمی به دفترخانه ای که عقد در آنجا ثبت شده مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه مهریه را می نماید.
2. ابلاغ اجراییه به زوج: پس از صدور اجراییه، مراتب به زوج ابلاغ می شود و او ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند.
3. معرفی اموال و توقیف آن ها: در صورتی که زوج در مهلت مقرر مهریه را پرداخت نکند، زوجه می تواند با معرفی اموال او (مانند ملک، حساب بانکی، خودرو) به واحد اجرای ثبت، درخواست توقیف آن اموال را بنماید. واحد اجرای ثبت پس از بررسی، دستور توقیف را صادر می کند.
4. مزایده و وصول مهریه: پس از توقیف اموال و طی مراحل قانونی، اموال به مزایده گذاشته شده و از محل فروش آن ها، مهریه زوجه پرداخت می شود.

ج) توقیف حقوق کارمندی یا سایر مطالبات

یکی دیگر از راه های وصول مهریه، به ویژه در مواردی که زوج کارمند دولت یا بخش خصوصی است، توقیف حقوق یا سایر مطالبات اوست.

• توقیف یک چهارم حقوق: در دوران زندگی مشترک و تا زمانی که زن و شوهر در یک منزل زندگی می کنند، حداکثر یک چهارم حقوق و مزایای زوج قابل توقیف برای مهریه است.
• توقیف یک سوم حقوق: پس از طلاق یا جدایی و در صورتی که زن و شوهر از هم جدا زندگی کنند و مرد همسر دیگری اختیار نکرده باشد، تا یک سوم حقوق و مزایای مرد می تواند برای پرداخت مهریه توقیف شود. این توقیف تا زمان پرداخت کامل مهریه ادامه خواهد داشت.
• توقیف سایر مطالبات: علاوه بر حقوق، هرگونه مطالبات دیگری که زوج از اشخاص ثالث یا سازمان ها داشته باشد (مانند مطالبات از کارفرما، مبالغ سپرده در بانک، سهام شرکت ها) نیز قابل توقیف برای مهریه است.

در هر سه روش، همکاری با یک وکیل متخصص مهریه می تواند در شناسایی اموال، پیگیری مراحل قانونی و تسریع روند وصول مهریه، نقش بسیار مؤثری داشته باشد.

اثبات تمکن مالی زوج و نقش آن در مهریه های بالا

همانطور که ذکر شد، برای مطالبه و اجرای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، بار اثبات تمکن مالی زوج بر عهده زوجه است. این مرحله یکی از حساس ترین و مهم ترین بخش های پرونده های مهریه با مبالغ بالاست. زوجه باید با جمع آوری مدارک و مستندات قوی، توانایی مالی مرد را به دادگاه اثبات کند.

مدارک مورد نیاز برای اثبات تمکن مالی توسط زوجه:

جمع آوری این مدارک می تواند فرآیندی پیچیده باشد و نیاز به پیگیری و کمک وکیل دارد:

• گردش حساب بانکی: پرینت گردش حساب های بانکی زوج در یک دوره زمانی مشخص (مثلاً ۶ ماه تا یک سال اخیر) می تواند نشان دهنده درآمد و میزان تراکنش های مالی او باشد. مراجع قضایی می توانند از بانک ها استعلام بگیرند.
• اسناد مالکیت ملک، خودرو، سهام، اوراق بهادار: کپی سند مالکیت هرگونه ملک (مسکونی، تجاری، زمین)، اسناد مالکیت خودرو، و گواهی سهام شرکت ها یا اوراق بهادار می تواند به عنوان دلیل مالکیت و تمکن مالی ارائه شود.
• قراردادهای کاری و فیش حقوقی: اگر زوج کارمند یا صاحب شغل باشد، قراردادهای کاری، فیش های حقوقی، و گواهی اشتغال به کار می تواند میزان درآمد ثابت او را نشان دهد.
• اسناد شرکت ها و فعالیت های تجاری: اگر زوج سهامدار شرکت، مدیرعامل، یا دارای فعالیت تجاری گسترده باشد، اسناد مربوط به شرکت (مانند اساسنامه، آگهی تاسیس، لیست سهامداران) و مدارک مربوط به فعالیت های تجاری او (مانند پروانه کسب، فاکتورهای خرید و فروش) می تواند به اثبات تمکن مالی کمک کند.
• سایر مدارک: هرگونه مدرک دال بر واریز وجوه به حساب زوج، اجاره بها، ارثیه، یا هر منبع درآمد دیگر می تواند مورد استناد قرار گیرد. همچنین شهادت شهود آگاه به وضعیت مالی زوج نیز می تواند مؤثر باشد.

نقش کارشناسی دادگاه در تعیین توانایی مالی

در بسیاری از موارد، دادگاه برای تعیین دقیق توانایی مالی زوج، موضوع را به کارشناسی رسمی دادگستری ارجاع می دهد. کارشناس، با بررسی تمامی مدارک و مستندات موجود، اموال معرفی شده، استعلام از نهادهای مختلف (مانند اداره ثبت اسناد، راهنمایی و رانندگی، بانک ها، سازمان امور مالیاتی) و در صورت لزوم، تحقیق محلی، گزارشی جامع از وضعیت مالی زوج تهیه می کند. این گزارش به عنوان یک سند معتبر در تصمیم گیری دادگاه نقش مهمی ایفا می کند.

با توجه به پیچیدگی های اثبات تمکن مالی، توصیه می شود زوجه حتماً از مشاوره و کمک یک وکیل متخصص مهریه بهره مند شود. وکیل می تواند در شناسایی و جمع آوری مدارک، استعلامات قانونی و ارائه دفاعیات مؤثر در دادگاه، راهگشا باشد.

اعسار و تقسیط مهریه بالای ۱۱۰ سکه

در صورتی که زوج توانایی پرداخت یکجای تمامی مهریه را نداشته باشد، این امکان را دارد که از دادگاه درخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط آن را بنماید. این درخواست، یک حق قانونی برای مرد است که به منظور جلوگیری از زندانی شدن بدهکاران غیرمالی و تحکیم بنیان خانواده در شرایط ناتوانی مالی طراحی شده است.

شرایط درخواست اعسار توسط زوج

زوج برای درخواست اعسار باید دادخواستی با همین عنوان به دادگاه تقدیم کند و در آن لیست کامل اموال خود (منقول و غیرمنقول)، حساب های بانکی، مطالبات و هرگونه درآمدی را که دارد، به همراه بدهی هایش (مانند اجاره، اقساط وام، نفقه، هزینه درمان) اعلام کند. همچنین باید نام حداقل دو شاهد را که از وضعیت مالی وی مطلع هستند، ذکر نماید. این شهود باید در دادگاه حاضر شده و شهادت دهند که زوج اموال کافی برای پرداخت مهریه ندارد.

بررسی وضعیت مالی زوج توسط دادگاه

پس از تقدیم دادخواست اعسار، دادگاه به بررسی دقیق وضعیت مالی زوج می پردازد. این بررسی شامل موارد زیر است:

• استعلام از مراجع مربوطه: دادگاه از مراجعی مانند اداره ثبت اسناد، راهنمایی و رانندگی، بانک مرکزی، بورس و اوراق بهادار، و سازمان های دیگر استعلام می گیرد تا از وجود هرگونه ملک، خودرو، حساب بانکی، سهام یا درآمد پنهانی زوج اطمینان حاصل کند.
• بررسی فهرست اموال و درآمد: دادگاه اظهارات زوج و شهود وی را با نتایج استعلامات و سایر شواهد موجود مقایسه می کند.
• بدهی ها و هزینه های ضروری: هزینه های ضروری زندگی زوج و افراد تحت تکفل وی (مانند نفقه فرزندان، اجاره خانه، هزینه های درمانی) نیز در این بررسی مدنظر قرار می گیرد.

اگر دادگاه پس از بررسی های لازم، اعسار زوج را احراز کند، حکم به تقسیط مهریه صادر خواهد کرد.

نحوه تعیین پیش قسط و اقساط ماهانه

در صورت پذیرش اعسار، دادگاه میزان مهریه را به صورت اقساطی تعیین می کند. این اقساط معمولاً شامل یک پیش قسط و تعدادی اقساط ماهانه است. تعیین میزان پیش قسط و اقساط، بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله:

• میزان مهریه (مازاد بر ۱۱۰ سکه یا کمتر از آن)
• توانایی مالی زوج (درآمد، شغل، دارایی های موجود)
• تعداد افراد تحت تکفل زوج
• عرف و رویه قضایی منطقه

معمولاً برای مهریه های بالای ۱۱۰ سکه، اگر اعسار زوج پذیرفته شود، دادگاه یک پیش قسط متناسب با توان مالی او و سپس اقساط ماهانه تعیین می کند که ممکن است شامل تعداد کمی سکه (مثلاً هر چند ماه یک سکه) باشد. این اقساط تا زمان پرداخت کامل مهریه (حتی اگر هزاران سکه باشد) ادامه پیدا می کند. حکم تقسیط مهریه، قابل تجدیدنظرخواهی از سوی هر دو طرف است.

عواقب عدم پرداخت اقساط

در صورتی که زوج پس از صدور حکم تقسیط، اقساط مهریه را در مواعد مقرر پرداخت نکند، زوجه می تواند از دادگاه درخواست اجرای حکم را بنماید. عدم پرداخت اقساط، به معنای نقض حکم دادگاه است و می تواند منجر به عواقب جدی برای زوج شود. این عواقب می تواند شامل موارد زیر باشد:

• صدور حکم جلب: در صورت عدم پرداخت اقساط مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه، امکان صدور حکم جلب برای زوج وجود دارد. برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، اگرچه مستقیم حکم جلب صادر نمی شود، اما در صورت اثبات تمکن مالی و عدم پرداخت اقساط تعیین شده، دادگاه می تواند مجدداً اقدام به توقیف اموال زوج کند.
• توقیف اموال: زوجه می تواند درخواست توقیف مجدد اموال زوج را برای وصول اقساط معوقه و اقساط آتی بنماید.

اعسار و تقسیط، فرصتی است برای زوج تا با برنامه ریزی مالی، تعهد خود را ایفا کند و از عواقب جدی تر قانونی جلوگیری نماید. اما این به معنای نادیده گرفتن حق مهریه زن نیست و تا آخرین ریال آن، بر ذمه مرد باقی می ماند.

حکم جلب و حبس برای مهریه بالای ۱۱۰ سکه (جزئیات و تغییرات)

موضوع حکم جلب و حبس برای مهریه، یکی از پرچالش ترین و پرتکرارترین مسائل حقوقی در جامعه است. درک صحیح این بخش از قانون برای زوجین اهمیت فراوانی دارد تا از سوءتفاهمات رایج جلوگیری شود.

حکم جلب فقط تا سقف ۱۱۰ سکه

بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، ضمانت اجرای کیفری (حبس) برای عدم پرداخت مهریه، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادل آن) پیش بینی شده است. این بدان معناست که اگر مهریه ۱۱۰ سکه یا کمتر باشد و مرد با وجود داشتن توانایی مالی از پرداخت آن امتناع کند، زن می تواند درخواست حکم جلب و بازداشت او را از دادگاه مطالبه کند.

پس از دستگیری، اگر مرد همچنان از پرداخت مهریه خودداری کند و نتواند اعسار خود را ثابت کند، در حبس خواهد ماند. اما در صورتی که دادخواست اعسار دهد و اعسار او پذیرفته شود، دادگاه مهریه را قسط بندی کرده و حکم حبس نیز برداشته می شود. بنابراین، حتی در این سقف نیز، حبس یک اقدام موقت برای فشار آوردن به مرد جهت پرداخت یا اثبات اعسار است، نه یک مجازات دائمی.

حکم جلب برای مهریه بالای ۱۱۰ سکه صادر نمی شود (مگر در صورت اثبات تمکن مالی و عدم پرداخت اقساط)

برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، قانون حکم جلب و حبس مستقیم صادر نمی کند. این بدان معناست که اگر مهریه زنی ۵۰۰ سکه باشد، او نمی تواند برای ۴۹۰ سکه مازاد بر ۱۰ سکه ابتدایی (با فرض پرداخت ۱۰ سکه اول یا عدم توانایی پرداخت)، حکم جلب و حبس مرد را بگیرد. مطالبه مازاد بر ۱۱۰ سکه، صرفاً از طریق اجرای مدنی و توقیف اموال زوج امکان پذیر است.

با این حال، یک استثناء مهم وجود دارد: اگر زوج برای مهریه بالای ۱۱۰ سکه، دادخواست اعسار داده باشد و دادگاه حکم به تقسیط صادر کرده باشد، در صورت عدم پرداخت اقساط تعیین شده، و در صورتی که زوجه اثبات کند که مرد تمکن مالی پرداخت اقساط را داشته اما عمداً از پرداخت خودداری کرده است، ممکن است برای اقساط معوقه، حکم جلب صادر شود. این حکم جلب دیگر به دلیل خود مهریه نیست، بلکه به دلیل عدم اجرای حکم دادگاه (عدم پرداخت اقساط) در صورتی که توانایی پرداخت وجود داشته است.

توضیح مفهوم «حبس زدایی» و تاثیر آن بر مهریه

در سال های اخیر، رویکرد قوه قضائیه و مجلس شورای اسلامی به سمت «حبس زدایی» از محکومیت های مالی، به ویژه مهریه، تمایل پیدا کرده است. این رویکرد با هدف کاهش جمعیت زندانیان، کاهش آسیب های اجتماعی ناشی از حبس بدهکاران و همچنین تسهیل فرآیند وصول مطالبات از طریق روش های جایگزین انجام می شود.

• کاهش صدور حکم جلب: در رویه کنونی دادگاه ها، حتی برای مهریه های زیر ۱۱۰ سکه نیز، به محض ارائه دادخواست اعسار از سوی زوج، اغلب دستور جلب صادر نمی شود و دادگاه ابتدا به بررسی وضعیت مالی مرد و سپس به تقسیط مهریه می پردازد. این تغییر رویه، به نفع مردانی است که واقعاً توانایی مالی پرداخت یکجا را ندارند.
• تأکید بر توقیف اموال: تمرکز بر توقیف اموال منقول و غیرمنقول زوج، توقیف حقوق و مزایا، و سایر دارایی ها به جای حبس، یکی از نتایج این رویکرد حبس زدایی است.

تفاوت حبس ناشی از عدم پرداخت مهریه و سایر بدهی ها

حبس ناشی از عدم پرداخت مهریه، یک حبس خاص است که با سایر بدهی ها تفاوت هایی دارد. در سایر بدهی های مالی، قانون گذار ممکن است در شرایط خاص، حکم حبس را برای بدهکار در نظر بگیرد. اما در مورد مهریه، با توجه به ماهیت آن (دین ناشی از عقد ازدواج) و رویکرد حمایتی قانون گذار، این حبس محدود به سقف ۱۱۰ سکه و مشروط به عدم اثبات اعسار است. همچنین، قوانین مربوط به مستثنیات دین (اموالی که قابل توقیف نیستند) در مورد مهریه نیز اعمال می شود تا حداقل های زندگی بدهکار حفظ شود.

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در مهریه های بالا

نوع تعیین مهریه، چه عندالمطالبه باشد و چه عندالاستطاعه، در فرآیند مطالبه و اجرای مهریه های بالا نقش تعیین کننده ای دارد. شناخت دقیق این دو نوع مهریه برای هر دو طرف ازدواج ضروری است.

توضیح مجدد و دقیق تفاوت این دو نوع مهریه

1. مهریه عندالمطالبه:

   به معنای این است که زن به محض وقوع عقد و هر زمانی که بخواهد، حق مطالبه و دریافت مهریه خود را دارد. در این نوع مهریه، بار اثبات عدم توانایی مالی (اعسار) بر عهده مرد است. یعنی فرض بر این است که مرد توانایی پرداخت مهریه را دارد و اگر مدعی عدم توانایی است، باید آن را در دادگاه اثبات کند.

   در مهریه عندالمطالبه، زن برای مطالبه مهریه، نیازی به اثبات تمکن مالی مرد ندارد و می تواند مستقیماً درخواست وصول آن را ارائه دهد. دادگاه پس از دریافت دادخواست، از مرد می خواهد که مهریه را بپردازد و در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، حکم به پرداخت یکجا یا اقساطی (در صورت اثبات اعسار) صادر می کند.

2. مهریه عندالاستطاعه:

   به این معناست که مهریه فقط در صورتی قابل مطالبه و وصول است که مرد توانایی مالی پرداخت آن را داشته باشد. در این نوع مهریه، برخلاف عندالمطالبه، بار اثبات تمکن مالی زوج بر عهده زوجه است.

   یعنی زن برای اینکه بتواند مهریه عندالاستطاعه خود را مطالبه کند، ابتدا باید به دادگاه مراجعه کرده و ثابت کند که شوهرش توانایی مالی برای پرداخت مهریه را دارد. پس از اثبات تمکن مالی و صدور حکم دادگاه، مراحل اجرای مهریه آغاز می شود. اگر زوجه نتواند تمکن مالی مرد را اثبات کند، امکان وصول مهریه وجود نخواهد داشت تا زمانی که مرد توانمند شود یا زوجه بتواند تمکن او را ثابت کند.

تاثیر نوع مهریه بر فرآیند مطالبه و اثبات تمکن مالی (به ویژه در مهریه های بالا)

در مهریه های بالا، تفاوت بین عندالمطالبه و عندالاستطاعه اهمیت بیشتری پیدا می کند:

• مهریه عندالمطالبه (با تعداد بالای ۱۱۰ سکه):

  در این حالت، زوجه برای مطالبه کل مهریه اقدام می کند. برای ۱۱۰ سکه ابتدایی، بار اثبات اعسار بر عهده مرد است. اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، بار اثبات تمکن مالی همچنان بر عهده زوجه است. به عبارت دیگر، زن باید اموالی را از مرد معرفی کند که بتواند مازاد بر ۱۱۰ سکه را از آن طریق وصول کند. اگر مرد در این بخش اعسار خود را ثابت کند، مازاد بر ۱۱۰ سکه صرفاً با اثبات تمکن مالی در آینده قابل وصول خواهد بود.

• مهریه عندالاستطاعه (با هر تعداد سکه):

  در این نوع مهریه، از همان ابتدا و برای تمام سکه ها (حتی کمتر از ۱۱۰ سکه)، زوجه باید توانایی مالی مرد را به دادگاه ثابت کند. این اثبات تمکن مالی، سنگ بنای پرونده مهریه عندالاستطاعه است. اگر زوجه نتواند اموال قابل توجهی را از مرد معرفی کند و تمکن مالی او را به اثبات برساند، حتی اگر مهریه کمی هم باشد، وصول آن به دشواری صورت می گیرد.

به دلیل پیچیدگی های مرتبط با اثبات تمکن مالی و تفاوت های حقوقی این دو نوع مهریه، به زوجین توصیه می شود که پیش از عقد، با آگاهی کامل و مشورت با وکیل، نوع مهریه و میزان آن را تعیین کنند و پس از آن نیز در صورت بروز مشکل، از راهنمایی وکیل متخصص بهره مند شوند.

شایعات و باورهای غلط رایج در مورد قانون جدید مهریه و ۱۱۰ سکه

در سالیان اخیر، به دلیل عدم شفافیت کامل و انتشار اطلاعات نادرست، شایعات و باورهای غلط بسیاری در مورد قانون مهریه، به ویژه درباره «قانون ۱۱۰ سکه» و «قانون جدید مهریه»، در جامعه رواج یافته است. این شایعات، اغلب منجر به سردرگمی و اضطراب در میان زوجین می شود.

پاسخ به سوالاتی مانند: آیا قانون مهریه جدید تصویب شده و سقف مهریه ۱۴ سکه است؟

یکی از پرتکرارترین شایعات، این است که «قانون جدید مهریه تصویب شده و سقف مهریه ۱۴ سکه است.» این باور، به شدت نادرست است. تا این لحظه (سال ۱۴۰۳)، هیچ قانون جدیدی مبنی بر محدود کردن سقف مهریه به ۱۴ سکه یا هر عدد دیگری به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نشده است.

آنچه که گاهی به عنوان «قانون ۱۴ سکه» مطرح می شود، بیشتر یک طرح پیشنهادی در مجلس یا یک رویکرد حمایتی خاص برای کاهش زندانیان مهریه بوده است که هرگز به مرحله قانون لازم الاجرا نرسیده است. بنابراین، مهریه همچنان می تواند به هر میزان توافقی بین زوجین باشد و هیچ محدودیتی از نظر تعداد سکه برای تعیین آن وجود ندارد.

توضیح وضعیت فعلی طرح های اصلاح قانون مهریه در مجلس

بله، طرح ها و لوایح مختلفی برای اصلاح قانون مهریه در مجلس شورای اسلامی مطرح شده و در حال بررسی است. عمده این طرح ها با هدف «حبس زدایی»، کاهش آسیب های اجتماعی ناشی از زندانی شدن مردان به دلیل مهریه و ایجاد تعادل بیشتر در حقوق زوجین ارائه شده اند. برخی از این طرح ها شامل موارد زیر بوده اند:

• محدود کردن سقف ضمانت اجرای کیفری: پیشنهادهایی برای کاهش سقف ۱۱۰ سکه یا حتی حذف کامل ضمانت اجرای کیفری مهریه.
• تسهیل اعسار و تقسیط: پیشنهادهایی برای سرعت بخشیدن به فرآیند رسیدگی به دادخواست های اعسار و تقسیط مهریه.
• معرفی مهریه متناسب با توان مالی: بحث هایی برای تعیین مهریه بر اساس توان مالی زوج و عدم اجازه تعیین مهریه های نجومی.

با این حال، باید تأکید کرد که هیچ یک از این طرح ها تا به امروز به تصویب نهایی مجلس و تأیید شورای نگهبان نرسیده و به قانون تبدیل نشده اند. بنابراین، آنچه در حال حاضر لازم الاجراست، همان ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است که سقف ۱۱۰ سکه را برای ضمانت اجرای کیفری (حبس) مهریه تعیین کرده و نه سقف مطالبه مهریه.

انتشار هرگونه خبر مبنی بر تغییر قوانین مهریه باید از مراجع رسمی و معتبر (مانند سایت مجلس شورای اسلامی یا خبرگزاری های رسمی) پیگیری شود و به شایعات بی اساس توجه نکرد. مهم است که همواره بر اساس قوانین جاری و مصوب عمل شود و نه بر اساس گمانه زنی ها یا اخبار غیرموثق.

نقش وکیل در پرونده های مهریه بالای ۱۱۰ سکه

پیچیدگی های حقوقی و قضایی مربوط به مهریه، به ویژه زمانی که تعداد سکه ها از ۱۱۰ سکه فراتر می رود، ضرورت حضور و مشاوره با یک وکیل متخصص را بیش از پیش نمایان می سازد. وکیل نه تنها راهنمای قانونی است، بلکه می تواند در تمامی مراحل پرونده، از جمع آوری مستندات گرفته تا دفاع در دادگاه، نقش حیاتی ایفا کند.

اهمیت مشاوره حقوقی تخصصی

اولین گام در هر پرونده مهریه، به خصوص مهریه های سنگین، اخذ مشاوره حقوقی از یک وکیل مجرب در امور خانواده است. وکیل با اشراف کامل به قوانین و رویه های قضایی، می تواند:

• ارزیابی وضعیت حقوقی: وضعیت مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، امکان اثبات تمکن مالی زوج یا اعسار وی، و بهترین مسیر قانونی برای مطالبه یا دفاع را ارزیابی کند.
• کاهش استرس و نگرانی: با توضیح شفاف مراحل و احتمالات، از استرس و نگرانی های موکل کاسته و به او دیدگاه روشنی از روند پیش رو می دهد.
• جلوگیری از اشتباهات رایج: بسیاری از افراد به دلیل ناآگاهی از قوانین، در ابتدای مسیر مرتکب اشتباهاتی می شوند که ممکن است در آینده به ضرر آن ها تمام شود (مثلاً انتقال صوری اموال یا تأخیر در مطالبه). وکیل از بروز چنین اشتباهاتی جلوگیری می کند.

کمک وکیل در اثبات تمکن مالی یا دفاع در برابر مطالبه

نقش وکیل در پرونده های مهریه بالای ۱۱۰ سکه برای هر دو طرف پرونده بسیار تعیین کننده است:

• برای زوجه (مطالبه کننده مهریه):
  • شناسایی اموال زوج: وکیل با استفاده از ابزارهای قانونی (مانند استعلامات از اداره ثبت اسناد، راهنمایی و رانندگی، بانک ها، بورس و سازمان امور مالیاتی) می تواند به زوجه در شناسایی اموال منقول و غیرمنقول، حساب های بانکی و سایر دارایی های زوج کمک کند.
  • جمع آوری مدارک اثبات تمکن: وکیل در جمع آوری و تنظیم مدارکی مانند فیش حقوقی، قراردادهای کاری، اسناد مالکیت، گردش حساب و سایر شواهد اثبات کننده تمکن مالی زوج، یاری می رساند.
  • تنظیم دادخواست و دفاع حقوقی: وکیل دادخواست مطالبه مهریه را به بهترین شکل تنظیم کرده و با ارائه دفاعیات مستدل و حقوقی در جلسات دادگاه، از حقوق زوجه دفاع می کند.
• برای زوج (طرف دعوا):
  • تنظیم دادخواست اعسار: در صورت عدم توانایی مالی، وکیل در تنظیم دقیق دادخواست اعسار و ارائه فهرست کامل اموال، درآمد و بدهی ها، و همچنین معرفی شهود، به زوج کمک می کند.
  • دفاع در برابر ادعای تمکن مالی: اگر زوجه ادعای تمکن مالی زوج را داشته باشد، وکیل می تواند با ارائه مستندات و دفاعیات حقوقی، خلاف این ادعا را ثابت کرده یا حداقل میزان توانایی مالی زوج را به صورت واقع بینانه تعدیل کند.
  • جلوگیری از توقیف اموال نامرتبط: وکیل می تواند از توقیف اموالی که جزو مستثنیات دین هستند یا به زوج تعلق ندارند، جلوگیری کند.

پیشگیری از انتقال صوری اموال

یکی از تاکتیک های رایج، به ویژه در میان مردانی که قصد عدم پرداخت مهریه را دارند، انتقال صوری اموال به نام افراد دیگر (مانند اعضای خانواده یا دوستان) است. وکیل متخصص مهریه، با آگاهی از این ترفندها، می تواند اقدامات قانونی لازم را برای ابطال اینگونه معاملات صوری انجام دهد. این اقدامات شامل طرح دعوای «اعمال حقوقی با قصد فرار از دین» یا «توقیف اموال قبل از انتقال» می شود. سرعت عمل در این زمینه بسیار حیاتی است.

در نهایت، حضور وکیل در پرونده های مهریه بالای ۱۱۰ سکه، نه تنها یک مزیت، بلکه یک ضرورت است تا حقوق هر دو طرف به درستی رعایت شده و فرآیند قانونی به بهترین نحو ممکن به سرانجام برسد.

سوالات متداول

آیا اگر مرد درخواست طلاق دهد، باز هم مهریه بیش از ۱۱۰ سکه کامل پرداخت می شود؟

بله، مهریه حق قانونی زن است و ارتباطی به اینکه چه کسی درخواست طلاق داده باشد، ندارد. اگر مرد درخواست طلاق دهد، موظف به پرداخت تمامی مهریه است. البته، برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، زوجه باید تمکن مالی زوج را اثبات کند.

در صورت فوت زوج، مهریه بیش از ۱۱۰ سکه از ترکه او قابل وصول است؟

بله، در صورت فوت زوج، مهریه جزو دیون ممتازه او محسوب می شود و از ترکه (اموال باقی مانده) وی قابل وصول است. زن یکی از طلبکاران ارث است و می تواند مهریه خود را از ماترک متوفی مطالبه کند، حتی اگر بیش از ۱۱۰ سکه باشد.

آیا می توان ملک یا دارایی خاصی را به عنوان مهریه بالای ۱۱۰ سکه تعیین کرد؟

بله، بر اساس ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، هر مالی که ارزش مالی داشته باشد و قابل تملک باشد، می تواند به عنوان مهریه تعیین شود. این مال می تواند وجه نقد، سکه، طلا، ملک، خودرو یا هر دارایی دیگری باشد. مهم این است که مال مشخص و معلوم بوده و ملکیت آن از نظر قانونی صحیح باشد.

مستثنیات دین شامل چه اموالی می شود و آیا در مهریه های بالا نیز اعمال می گردد؟

مستثنیات دین، اموالی هستند که بر اساس قانون، حتی در صورت وجود بدهی، قابل توقیف و فروش برای پرداخت دین نیستند تا حداقل نیازهای زندگی بدهکار و افراد تحت تکفل او تأمین شود. این اموال شامل منزل مسکونی مورد نیاز، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار کار، کتب و وسایل علمی و پژوهشی، ودیعه مسکن در صورت نبود منزل مسکونی، و برخی مقرری های دولتی می شود. بله، قانون مستثنیات دین در مورد مهریه های بالا نیز اعمال می گردد و هیچ تفاوتی در این زمینه وجود ندارد.

چه مدت زمانی برای مطالبه و وصول مهریه بالای ۱۱۰ سکه لازم است؟

مدت زمان مطالبه و وصول مهریه بالای ۱۱۰ سکه متغیر است و به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله: همکاری زوج، توانایی زوجه در اثبات تمکن مالی و معرفی اموال، شلوغی دادگاه ها، نحوه دفاع زوج (مثلاً درخواست اعسار)، و پیچیدگی های مربوط به توقیف و فروش اموال. این فرآیند می تواند از چند ماه تا چند سال به طول بینجامد. حضور یک وکیل متخصص می تواند به تسریع این روند کمک کند.

جمع بندی و نتیجه گیری

مقاله حاضر به بررسی جامع و تخصصی مبحث مهریه، به ویژه در مواردی که تعداد سکه ها از سقف ۱۱۰ سکه فراتر می رود، پرداخت. شفاف سازی مهمی که صورت گرفت، این بود که باور رایج محدودیت مهریه به ۱۱۰ سکه، یک برداشت نادرست است. در حقیقت، تمامی مهریه تعیین شده، صرف نظر از تعداد سکه، حق قانونی و شرعی زن محسوب می شود و زوج شرعاً و قانوناً موظف به پرداخت آن است.

تفاوت کلیدی در این است که عدد ۱۱۰ سکه، صرفاً به سقف ضمانت اجرای کیفری (حبس) برای عدم پرداخت مهریه اشاره دارد. بنابراین، برای مطالبه و اجرای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زوجه باید تمکن مالی زوج را به دادگاه اثبات کند و این بخش از مهریه از طریق اجرای مدنی و توقیف اموال وصول خواهد شد، نه از طریق حبس مرد. همچنین، روند حبس زدایی و تمایل دادگاه ها به تقسیط مهریه، حتی در سقف ۱۱۰ سکه، نیز مورد تأکید قرار گرفت.

فرآیند مطالبه مهریه، چه از طریق دادگاه و چه از طریق اجرای ثبت، نیازمند آگاهی دقیق از مراحل قانونی، توانایی در اثبات تمکن مالی زوج و یا دفاع مؤثر در برابر آن است. نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) نیز نقش مهمی در بار اثبات تمکن مالی ایفا می کند. در نهایت، با توجه به پیچیدگی ها و ظرافت های حقوقی این پرونده ها، اخذ مشاوره حقوقی تخصصی از یک وکیل مجرب در امور خانواده، برای هر دو طرف (زوج و زوجه) به شدت توصیه می شود. وکیل می تواند با راهنمایی های خود، به شناسایی اموال، جمع آوری مدارک، تنظیم دادخواست های لازم، دفاع در دادگاه، و پیشگیری از انتقال صوری اموال، به بهترین شکل ممکن از حقوق موکل خود دفاع کند و مسیر قانونی را هموار سازد.