فرق دادگاه با دادسرا

در نظام قضایی ایران، دادسرا و دادگاه دو نهاد بنیادین اما با وظایف و صلاحیت های متمایز هستند که شناخت تفاوت های آن ها برای هر شهروندی ضروری است. دادسرا عمدتاً مسئول کشف جرم، تحقیقات مقدماتی و تعقیب متهم است، در حالی که دادگاه به رسیدگی ماهوی به دعاوی و صدور حکم نهایی می پردازد. این تمایز ساختاری، ضامن اجرای دقیق عدالت و تفکیک مراحل مختلف فرآیند قضایی است و از سردرگمی ها و مراجعات نادرست جلوگیری می کند.

سیستم قضایی هر کشوری، متشکل از نهادها و مراجعی است که هر یک وظایف و اختیارات مشخصی دارند. درک این ساختار، به ویژه برای افرادی که ناگزیر به پیگیری مسائل حقوقی یا کیفری هستند، اهمیت حیاتی دارد. دو رکن اصلی این سیستم که اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می شوند، «دادسرا» و «دادگاه» هستند. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و دقیق، به تشریح تفاوت های اساسی این دو نهاد قضایی، ارکان، وظایف و صلاحیت های آن ها می پردازد تا مسیر دستیابی به عدالت برای عموم مردم و حتی متخصصان حقوقی تازه کار، روشن تر شود. با مطالعه این مطالب، شما قادر خواهید بود تا در مواجهه با پرونده های حقوقی یا کیفری، مرجع قضایی صحیح را برای پیگیری امور خود تشخیص دهید.

درک سیستم قضایی ایران: چرا دادسرا و دادگاه از هم جدا هستند؟

قوه قضائیه در ایران، یکی از سه قوه اصلی کشور، مسئولیت سنگین اجرای عدالت، احیای حقوق عامه، گسترش عدل و آزادی های مشروع را بر عهده دارد. برای نیل به این اهداف، فرآیند رسیدگی به جرایم و دعاوی به گونه ای طراحی شده که تخصص گرایی و دقت در هر مرحله تضمین شود. این تفکیک وظایف، به ویژه در پرونده های کیفری، بین دو نهاد دادسرا و دادگاه به وضوح مشهود است.

فلسفه اصلی تفکیک وظایف دادسرا و دادگاه در نظام دادرسی کیفری، بر مبنای اصل «تفکیک مراحل تحقیق و تعقیب از مرحله رسیدگی و قضاوت» استوار است. این تفکیک از این جهت اهمیت دارد که نهاد تحقیق کننده (دادسرا) نباید همان نهادی باشد که نهایتاً درباره گناهکاری یا بی گناهی متهم قضاوت می کند (دادگاه). این رویکرد تضمین می کند که قاضی دادگاه با ذهنی بی طرف و بدون پیش داوری ناشی از جمع آوری ادله، به پرونده رسیدگی کند. دادسرا به عنوان بازوی تحقیقاتی و تعقیبی قوه قضائیه عمل می کند و دادگاه نقش مرجع قضاوت و صدور رأی نهایی را بر عهده دارد. این جدایی، عدالت را در هر دو مرحله، از کشف جرم تا صدور حکم، بهبود می بخشد و به افزایش اعتبار نظام قضایی کمک می کند.

دادسرا: آغازگر فرآیند عدالت

دادسرا یکی از مهم ترین نهادهای قضایی در سیستم دادرسی کیفری ایران است که مسئولیت آغازین فرآیند عدالت را بر عهده دارد. این نهاد قبل از مرحله دادگاه، به کشف جرم، جمع آوری ادله، تحقیق از متهم و شهود و در نهایت، تعقیب کیفری متهم می پردازد.

دادسرا چیست؟

دادسرا، نهادی است که در معیت دادگاه های عمومی و انقلاب تشکیل می شود و وظیفه اصلی آن کشف جرم، تعقیب متهم، انجام تحقیقات مقدماتی، حفظ حقوق عمومی و اقامه دعوای لازم و اجرای احکام کیفری است. به بیان ساده، دادسرا جایی است که پرونده های کیفری، پیش از آنکه به دادگاه برسند، مورد بررسی اولیه و تحقیقات قرار می گیرند. ماده ۲۲ قانون آیین دادرسی کیفری به صراحت وظایف و اهداف تشکیل دادسرا را بیان می کند و آن را مسئول کشف جرم، تعقیب متهم، انجام تحقیقات، حفظ حقوق عمومی و اقامه دعوای لازم در این مورد، اجرای احکام کیفری، انجام امور حسبی و سایر وظایف قانونی می داند.

ارکان اصلی دادسرا و نقش آن ها

دادسرا دارای سلسله مراتبی مشخص از مقامات قضایی است که هر یک وظایف خاصی را در جریان رسیدگی به پرونده های کیفری بر عهده دارند:

• دادستان: عالی ترین مقام قضایی در هر دادسرا، «دادستان» است. او ریاست دادسرا را بر عهده دارد و به عنوان مدعی العموم یا نماینده جامعه، وظیفه حفظ حقوق عمومی و اقامه دعوای کیفری را دارد. دادستان بر تمامی امور دادسرا نظارت می کند و صدور «کیفرخواست» برای ارسال پرونده به دادگاه، از مهم ترین اختیارات اوست.
• بازپرس: «بازپرس» مسئول انجام تحقیقات مقدماتی در پرونده های کیفری است. وی با استقلال قضایی، به جمع آوری ادله، بازجویی از متهم و شهود، معاینه محل، و صدور «قرارهای تأمین» (مانند قرار بازداشت موقت، وثیقه یا کفالت) می پردازد. قرارهای بازپرس باید به تأیید دادستان برسد، مگر در موارد خاصی که قانون استقلال عمل وی را پیش بینی کرده باشد.
• دادیار: «دادیار» نیز یک مقام قضایی است که تحت نظارت دادستان انجام وظیفه می کند. او می تواند بخشی از تحقیقات مقدماتی را انجام دهد، در جلسات دادگاه حاضر شود و نظرات حقوقی خود را ارائه کند. دادیار نیز قادر به صدور برخی «قرارها» است، اما دامنه اختیارات او معمولاً محدودتر از بازپرس است.
• معاون دادستان و سرپرست دادسرا: این مقامات نیز در سلسله مراتب دادسرا قرار دارند و وظایف اداری و نظارتی مشخصی را در شعب یا حوزه های قضایی مختلف دادسرا بر عهده می گیرند تا روند کاری دادسرا به بهترین نحو پیش رود.

وظایف و اختیارات کلیدی دادسرا

وظایف دادسرا تنها به کشف جرم محدود نمی شود، بلکه دامنه ای وسیع از فعالیت ها را شامل می شود که تمامی مراحل پیش از دادگاه را در بر می گیرد:

• کشف جرم: دادسرا پس از اطلاع از وقوع جرم، چه از طریق شکایت شاکی، گزارش ضابطین دادگستری (مانند نیروی انتظامی) یا حتی مشاهده مستقیم، فرآیند کشف جرم را آغاز می کند.
• تعقیب متهم: پیگیری قانونی متهم به جرم و اقدامات لازم برای حضور او در مراجع قضایی، از دیگر وظایف اصلی دادسرا است.
• انجام تحقیقات مقدماتی: این مرحله شامل جمع آوری تمامی مدارک، شواهد و ادله، بازجویی از متهم و شهود، انجام کارشناسی، استعلامات و هرگونه اقدامی است که برای روشن شدن ابعاد جرم ضروری باشد.
• صدور قرارهای قضایی: برخلاف دادگاه که حکم صادر می کند، دادسرا قرار صادر می کند. قرارها تصمیماتی هستند که در طول فرآیند تحقیقات مقدماتی و تعقیب صادر می شوند و جنبه نهایی ندارند. برخی از مهم ترین قرارهای دادسرا عبارتند از:
  • قرار جلب به دادرسی: در صورت کافی بودن دلایل برای انتساب اتهام به متهم.
  • قرار منع تعقیب: در صورت عدم کفایت دلایل یا عدم وقوع جرم.
  • قرار موقوفی تعقیب: در صورت وجود موانع قانونی برای ادامه تعقیب (مانند فوت متهم).
  • قرار ترک تعقیب: در صورت رضایت شاکی در جرایم قابل گذشت.
  • قرارهای تأمین کیفری: مانند قرار بازداشت موقت، وثیقه، کفالت، جهت تضمین دسترسی به متهم و جلوگیری از فرار یا تبانی او.
• حفظ حقوق عمومی و اقامه دعوای لازم: دادستان به عنوان مدعی العموم، وظیفه حمایت از حقوق جامعه و اقامه دعوای کیفری در مواردی که حقوق عمومی نقض شده باشد را بر عهده دارد.
• اجرای احکام کیفری: پس از صدور حکم قطعی از سوی دادگاه و مراجع بالاتر، دادسرا از طریق واحد اجرای احکام کیفری خود، بر اجرای این احکام نظارت می کند.
• امور حسبی: در برخی موارد خاص، پاره ای از مسائل مربوط به امور حسبی (مانند تعیین قیم برای محجورین)، بر اساس ضوابط قانونی در صلاحیت دادسرا قرار می گیرد.

دادسرا به جرم «رسیدگی ماهوی» نمی کند، بلکه آن را «تحقیق و تعقیب» می کند تا زمینه برای قضاوت عادلانه در دادگاه فراهم آید.

دادگاه: مرجع رسیدگی و صدور رای نهایی

پس از آنکه دادسرا تحقیقات مقدماتی را به پایان رساند و در صورت لزوم، کیفرخواست صادر کرد، نوبت به دادگاه می رسد تا به عنوان مرجع اصلی قضاوت، به ماهیت دعوا رسیدگی کرده و حکم نهایی را صادر کند. دادگاه نهادی است که فرآیند دادرسی را بر عهده دارد و با بی طرفی، به بررسی ادله و دفاعیات طرفین می پردازد.

دادگاه چیست؟

دادگاه، نهاد قضایی است که مسئولیت رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری، استماع اظهارات طرفین دعوا، بررسی شواهد و مستندات، و نهایتاً صدور «حکم» قطعی و فصل خصومت را بر عهده دارد. در واقع، پس از مرحله تحقیقات و تعقیب که در دادسرا انجام می شود، پرونده برای قضاوت و صدور رأی به دادگاه ارجاع داده می شود. دادگاه با برگزاری جلسات دادرسی علنی یا غیرعلنی (بر حسب مورد)، فرصت دفاع و ارائه دلایل را به طرفین می دهد و بر اساس موازین قانونی و شرعی، حکم صادر می کند.

انواع دادگاه ها در ایران و صلاحیت آن ها

در نظام قضایی ایران، دادگاه ها بر اساس نوع دعاوی و میزان اهمیت آن ها، به انواع مختلفی تقسیم می شوند که هر یک صلاحیت ذاتی خاص خود را دارند:

مراجع عمومی

• دادگاه عمومی حقوقی: این دادگاه مسئول رسیدگی به تمامی دعاوی حقوقی است که جنبه کیفری ندارند و هدف از طرح آن ها معمولاً احقاق حق، جبران خسارت یا تعیین تکلیف یک موضوع حقوقی است. مثال ها شامل دعاوی مربوط به طلاق، مهریه، ارث، وصیت، تخلیه ملک، خلع ید، الزام به تنظیم سند رسمی و سایر امور مدنی است. ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی مدنی، صلاحیت عام این دادگاه را برای رسیدگی به تمامی دعاوی حقوقی، مگر مواردی که قانون مرجع دیگری را تعیین کرده باشد، تأیید می کند.
• دادگاه های کیفری: این دادگاه ها مسئول رسیدگی به جرائم و تعیین مجازات برای متهمان هستند. خود به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
  • دادگاه کیفری دو: صلاحیت عمومی رسیدگی به اکثر جرائم کیفری را دارد، مگر آن دسته که در صلاحیت دادگاه کیفری یک یا سایر مراجع اختصاصی قرار می گیرند. ماده ۳۰۱ قانون آیین دادرسی کیفری تصریح می کند که دادگاه کیفری دو صلاحیت رسیدگی به کلیه جرائم را دارد، مگر آنچه به موجب قانون در صلاحیت مرجع دیگری باشد. این دادگاه در حوزه قضایی هر شهرستان تشکیل می شود.
  • دادگاه کیفری یک: صلاحیت رسیدگی به جرائم خاص و سنگین تر را دارد. طبق ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری، جرائمی مانند موجب سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو یا جنایات عمدی با میزان نصف دیه کامل یا بیشتر، جرائم تعزیری درجه سه و بالاتر، و جرائم سیاسی و مطبوعاتی در این دادگاه رسیدگی می شوند. دادگاه کیفری یک معمولاً در مرکز هر استان و در صورت تشخیص رئیس قوه قضائیه، در حوزه های قضایی شهرستان ها نیز تشکیل می شود.

مراجع اختصاصی

این دادگاه ها تنها صلاحیت رسیدگی به دعاوی یا جرائم خاصی را دارند که قانون صراحتاً در حوزه اختیارات آن ها قرار داده است. از جمله این مراجع می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دادگاه انقلاب: به جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی، محاربه، افساد فی الارض، بغی، قاچاق مواد مخدر، و توهین به بنیان گذار جمهوری اسلامی و رهبری رسیدگی می کند (بر اساس ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی کیفری).
• دادگاه خانواده: به دعاوی خانوادگی مانند طلاق، مهریه، نفقه، حضانت و سایر امور مربوط به خانواده رسیدگی می کند.
• دادگاه اطفال و نوجوانان: به جرائم ارتکابی توسط افراد زیر ۱۸ سال رسیدگی می کند.
• دادگاه نظامی: به جرائم خاص نظامیان رسیدگی می کند.

مراجع عالی و نظارتی

• دادگاه تجدیدنظر استان: این دادگاه به اعتراضات نسبت به آرای صادره از دادگاه های بدوی (حقوقی و کیفری) رسیدگی می کند. ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی کیفری، آرای قابل تجدیدنظر را مشخص کرده و تقریباً تمامی آرای غیرقطعی دادگاه های کیفری، مگر در موارد جزئی مانند جرائم تعزیری درجه هشت، در این دادگاه قابل رسیدگی مجدد هستند.
• دیوان عالی کشور: عالی ترین مرجع قضایی در کشور است که وظیفه نظارت بر حسن اجرای قوانین در محاکم، ایجاد وحدت رویه قضایی و رسیدگی به فرجام خواهی ها را بر عهده دارد. دیوان عالی کشور به ماهیت دعوا رسیدگی نمی کند، بلکه تطبیق رأی با قانون را بررسی می کند (اصل ۱۶۱ قانون اساسی).

وظایف و اختیارات کلیدی دادگاه

وظایف دادگاه ها در مقایسه با دادسرا، جنبه قضاوتی و صدور رأی نهایی دارند:

• رسیدگی به ماهیت دعاوی: دادگاه عمیقاً به بررسی ادله، اظهارات طرفین، شهادت شهود و کارشناسی ها می پردازد تا حقیقت را کشف و بر اساس آن حکم صادر کند.
• صدور حکم و قرار: دادگاه تصمیمات خود را در قالب حکم (رأی نهایی درباره اصل دعوا یا اتهام) و قرار (تصمیمات میانی که به ماهیت اصلی پرونده نمی پردازند، مانند قرار رد دعوا) صادر می کند. تفاوت اساسی این است که حکم جنبه فیصله دادن به دعوا را دارد، اما قرار ممکن است مسیر پرونده را تغییر دهد یا به طور موقت متوقف کند.
• بررسی کیفرخواست: در پرونده های کیفری، دادگاه کیفرخواستی را که از سوی دادسرا صادر شده، مورد بررسی قرار می دهد و بر اساس آن به اتهامات متهم رسیدگی می کند.
• فصل خصومت و اجرای عدالت: هدف نهایی دادگاه، حل و فصل اختلافات بین اشخاص یا تعیین مجازات برای مجرمان و در نهایت، اجرای عدالت است.

دادگاه، نهاد «قضاوت» و «صدور حکم قطعی» است که پس از مراحل تحقیق و تعقیب در دادسرا، به پرونده ها رسیدگی می کند.

تفاوت های کلیدی دادگاه و دادسرا در یک نگاه (مقایسه جامع)

برای درک بهتر و شفاف تر تمایز بین دادسرا و دادگاه، می توان تفاوت های کلیدی آن ها را در قالب یک جدول مقایسه ای جامع مشاهده کرد. این جدول به سرعت به شما کمک می کند تا وظایف و ساختار هر یک از این نهادهای قضایی را از هم تفکیک کنید.

معیار مقایسه	دادسرا	دادگاه
هدف اصلی	کشف جرم، جمع آوری دلایل، تعقیب متهم و حفظ حقوق عمومی	رسیدگی به ماهیت دعاوی، صدور حکم نهایی و فصل خصومت
مرحله رسیدگی	تحقیقات مقدماتی، جمع آوری ادله و تعقیب کیفری	دادرسی اصلی، قضاوت، صدور رأی و اجرای عدالت
رئیس/مدیر اصلی	دادستان	رئیس دادگاه (قاضی دادگاه)
نوع تصمیمات	فقط «قرار» (مانند قرار جلب به دادرسی، منع تعقیب، وثیقه)	«حکم» (رأی نهایی) و در برخی موارد «قرار» (تصمیمات میانی)
صلاحیت	جرائم کیفری (قبل از دادرسی اصلی و در مرحله تحقیقات)	دعاوی حقوقی و کیفری (پس از تحقیقات دادسرا یا مستقیماً)
شروع فرآیند	با شکایت شاکی، گزارش ضابطین، مشاهده جرم یا اطلاع دادستان	با کیفرخواست از دادسرا (در امور کیفری) یا دادخواست خواهان (در امور حقوقی)
نقش متهم	مورد تحقیق، بازجویی و تفهیم اتهام قرار می گیرد	در جلسات دادرسی دفاع می کند و حق ارائه دلایل و شهود دارد
نماینده جامعه	دادستان (به عنوان مدعی العموم و حافظ حقوق عمومی)	ندارد (قاضی بی طرف است و بر اساس قانون حکم می کند)
تعداد شعب و نوع	عمومی و انقلاب، نظامی، ویژه روحانیت	عمومی (حقوقی، کیفری 1 و 2)، انقلاب، خانواده، نظامی، تجدیدنظر، دیوان عالی

توضیح تفصیلی تفاوت ها

علاوه بر موارد ذکر شده در جدول، می توان به نکات ظریف تری نیز اشاره کرد که تمایز این دو نهاد را روشن تر می سازد:

• تفاوت در وظیفه و مرحله: دادسرا عموماً نقش مقدماتی و کشف کننده دارد؛ یعنی پلی است که پرونده را از مرحله وقوع جرم به مرحله محاکمه و قضاوت می رساند. دادگاه اما مرحله پایانی است که در آن، جرم اثبات یا رد شده و مجازات یا تبرئه تعیین می گردد.
• تفاوت در نوع تصمیمات: همانطور که اشاره شد، تصمیمات دادسرا عمدتاً در قالب «قرار» صادر می شوند که ماهیت اجرایی یا نهایی ندارند و می توانند مسیر تحقیقات را تعیین کنند. در مقابل، تصمیمات دادگاه در قالب «حکم» صادر می شوند که جنبه قطعی و نهایی داشته و نتیجه اصلی پرونده را مشخص می کنند.
• تفاوت در آغاز رسیدگی: دادسرا در کشف جرم و تعقیب متهم فعالانه عمل می کند و حتی می تواند رأساً به دنبال دلایل جرم باشد. اما دادگاه در اکثر موارد، منفعل است و منتظر می ماند تا پرونده از طریق کیفرخواست (از دادسرا) یا دادخواست (از خواهان) به آن ارجاع شود. البته استثنائاتی نظیر جرائم تعزیری درجه ۷ و ۸ وجود دارد که مستقیماً در دادگاه مطرح می شوند.
• تفاوت در صلاحیت ها: دادسرا تنها به جرایم کیفری می پردازد و در امور حقوقی دخالتی ندارد. اما دادگاه ها، بسته به نوعشان، هم به دعاوی حقوقی و هم به جرایم کیفری رسیدگی می کنند.
• نقش مدعی العموم: دادستان به عنوان مدعی العموم، حافظ منافع و حقوق عمومی جامعه است و در مواردی که جرمی علیه نظم عمومی اتفاق افتاده باشد، حتی بدون شاکی خصوصی نیز می تواند تعقیب کیفری را آغاز کند. این نقش در دادگاه وجود ندارد و قاضی باید بی طرفانه به ادله طرفین گوش فرا دهد.

چه زمانی به دادسرا مراجعه کنیم و چه زمانی به دادگاه؟ (راهنمای عملی)

درک صحیح تفاوت میان دادسرا و دادگاه، به شما کمک می کند تا در زمان مواجهه با مسائل حقوقی یا کیفری، به مرجع صالح مراجعه کرده و از اتلاف وقت و سردرگمی جلوگیری کنید. این بخش راهنمایی عملی برای تشخیص مرجع صحیح مراجعه را ارائه می دهد.

موارد مراجعه به دادسرا

مراجعه به دادسرا عمدتاً در ارتباط با جرائم کیفری است که نیاز به تحقیقات مقدماتی و تعقیب متهم دارند:

• در صورت وقوع جرائم کیفری مانند سرقت، کلاهبرداری، ضرب و جرح، توهین، خیانت در امانت، اختلاس، قتل و غیره. به عبارت دیگر، هرگاه عملی اتفاق افتاده باشد که قانون برای آن مجازات تعیین کرده است.
• هرگاه نیاز به کشف جرم، جمع آوری ادله و تعقیب متهم باشد. مثلاً وقتی شاکی از وقوع جرمی مطلع شده اما هنوز متهم شناسایی نشده یا ادله کافی برای اثبات جرم جمع آوری نشده است.
• برای ثبت شکوائیه کیفری. تمامی شکایت های مربوط به جرائم، ابتدا باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و سپس در دادسرا مطرح شوند تا مراحل تحقیق و تعقیب آغاز شود.

موارد مراجعه به دادگاه

دادگاه مرجع نهایی برای رسیدگی به ماهیت دعوا و صدور حکم است و در موارد زیر باید به آن مراجعه کرد:

• برای طرح دعاوی حقوقی، که شامل مسائلی مانند طلاق، مهریه، نفقه، ارث، تقسیم اموال، فسخ قرارداد، ابطال سند، تخلیه ملک، خلع ید، الزام به تنظیم سند رسمی، و اختلافات ملکی و تجاری است. این دعاوی مستقیماً از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست حقوقی، به دادگاه عمومی حقوقی ارجاع می شوند.
• برای رسیدگی به جرائم تعزیری درجه هفت و هشت. این دسته از جرائم، به دلیل خفیف بودن مجازات (مانند حبس تا سه ماه، جزای نقدی تا سی میلیون ریال، شلاق تا ده ضربه)، مستقیماً در دادگاه های کیفری (اغلب کیفری دو) مطرح می شوند و نیازی به گذراندن مرحله دادسرا ندارند.
• زمانی که کیفرخواست از دادسرا صادر شده و پرونده برای رسیدگی نهایی به دادگاه ارسال شده است. در این مرحله، دادسرا تحقیقات خود را به پایان رسانده و تشخیص داده است که اتهام متوجه متهم است و باید در دادگاه محاکمه شود.
• برای اعتراض به آرای دادگاه های بدوی، که باید به دادگاه تجدیدنظر استان مراجعه شود. همچنین در برخی موارد خاص، برای اعتراض به آرای دادگاه تجدیدنظر، می توان به دیوان عالی کشور مراجعه کرد.

مسیر یک پرونده کیفری: فلوچارت مفهومی

مسیر یک پرونده کیفری از ابتدا تا انتها، معمولاً مراحل زیر را در بر می گیرد و نقش دادسرا و دادگاه در هر مرحله مشخص می شود:

1. وقوع جرم: یک جرم اتفاق می افتد (مثلاً سرقت یا کلاهبرداری).
2. ثبت شکایت/گزارش: شاکی، وقوع جرم را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا گزارش ضابطین به دادسرا اعلام می کند.
3. تحقیقات مقدماتی در دادسرا: دادسرا (توسط بازپرس یا دادیار تحت نظارت دادستان) اقدام به جمع آوری دلایل، بازجویی، معاینه محل و سایر اقدامات لازم برای کشف جرم می کند.
4. صدور قرار توسط دادسرا: پس از پایان تحقیقات، دادسرا یکی از قرارها (مانند قرار منع تعقیب در صورت عدم کفایت دلایل یا قرار جلب به دادرسی در صورت وجود دلایل کافی) را صادر می کند.
5. صدور کیفرخواست: در صورت صدور قرار جلب به دادرسی و تأیید دادستان، کیفرخواست صادر می شود. کیفرخواست سندی است که اتهامات وارده به متهم و دلایل آن را برای دادگاه تشریح می کند.
6. ارسال پرونده به دادگاه: پرونده به همراه کیفرخواست به دادگاه کیفری صالح (کیفری یک یا دو) ارسال می شود.
7. رسیدگی در دادگاه: دادگاه جلسات دادرسی را برگزار کرده، به دفاعیات متهم و شاکی گوش داده، ادله را بررسی و نهایتاً رأی صادر می کند.
8. صدور حکم: دادگاه حکم نهایی (برائت یا محکومیت) را صادر می کند.
9. اجرای حکم: در صورت قطعیت حکم، دادسرا از طریق واحد اجرای احکام کیفری، بر اجرای آن نظارت می کند.

نکات مهم عملی

برای شروع هرگونه فرآیند قضایی، چه کیفری و چه حقوقی، امروزه ثبت شکوائیه یا دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. مراجعه حضوری به دادسرا یا دادگاه برای ثبت اولیه شکایت یا دعوا ضرورتی ندارد، اما پیگیری پرونده پس از ثبت از اهمیت بالایی برخوردار است.

نتیجه گیری

شناخت فرق دادگاه با دادسرا، یکی از ضروری ترین آگاهی های حقوقی برای هر شهروندی است. دادسرا، با مسئولیت کشف جرم، جمع آوری ادله و تعقیب متهم، نقش تحقیقاتی و مقدماتی را بر عهده دارد و با صدور «قرار» مسیر پرونده را به سمت دادگاه هموار می سازد. در مقابل، دادگاه نهادی است که به ماهیت دعاوی حقوقی و کیفری رسیدگی کرده و با صدور «حکم» نهایی، فصل خصومت و اجرای عدالت را محقق می کند. این تفکیک وظایف، تضمین کننده یک فرآیند دادرسی عادلانه، تخصصی و دقیق است.

پیچیدگی های سیستم قضایی ایران و لزوم رعایت دقیق قوانین و رویه های دادرسی، اهمیت مشورت با متخصصین حقوقی را دوچندان می کند. برای تضمین بهترین نتیجه و جلوگیری از بروز اشتباهات حقوقی، به شدت توصیه می شود که در تمامی مراحل پرونده های حقوقی و کیفری خود، از راهنمایی وکلای مجرب و متخصص بهره مند شوید. برای راهنمایی بیشتر، مشاوره حقوقی تخصصی و پیگیری پرونده های خود، همین امروز با تیم وکلای مجرب ما تماس بگیرید.