سه تن از خلبانان پیشکسوت ارتش: کودتای نوژه توطیه ای برای شکستن کمر ارتش بود

فهیمه نظری: روز شنبه 21 تیر 1359 دو ماه پیش از آغاز رسمی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، خبر خنثی شدن کودتایی در پایگاه هوایی نوژه ی همدان در صدر اخبار قرار گرفت؛ کودتایی که گفته می شد روز 18 تیرماه قرار بود عملیاتی شود، پایگاه هوایی نوژه ی همدان مرکز فرماندهی آن، و هدف نخستش حمله ی هوایی به بیت امام خمینی و از بین بردن ایشان و سپس حمله به برج مراقبت فرودگاه مهرآباد بود. هم چنین گفته می شد زدنِ ساختمان مجلس، تسخیر مراکز رادیو و تلویزیون و بازداشت بسیاری از سران جمهوری اسلامی از اهداف بعدی این کودتا بوده است. نتیجه این که در نهایت حدود 300 نفر از پرسنل نیروی هوایی ارتش به اتهام شرکت در این کودتا در مقاطع پس از آن دستگیر و 121 تن از آنان در دادگاه انقلاب ارتش به حکم آیت الله ری شهری اعدام شدند. اما حالا با گذشت بیش از سه دهه از آن ماجرا بسیاری از خلبانان رده بالای ارتش که در طول 8 سال جنگ ایران و عراق نقش بسزایی در آزادسازی بخش های اشغال شده ی خاک ایران و نیز دفع نیروهای بعثی داشتند، با صراحت اذعان می کنند که آن کودتا در واقع وجود خارجی نداشته و فقط توطیه ی عوامل نفوذی برای شکستن کمر ارتش بوده است؛ ارتشی که نقطه ی قوت آن نیروی هوایی اش بود. در پاییز سال گذشته (1402) انتشارات «ایران» کتابی تحت عنوان «بیگانه با ترس» منتشر کرد، که در آن صادق وفایی خبرنگار خبرگزاری آیت البرز طی هشت گفت وگو با خلبانان هم رزم و دوست خلبان مرحوم محمود اسکندری، یکی از خلبانان بنام ارتش در دوران دفاع مقدس، درباره ی او انجام داده است. گفت وگوهایی بدون سانسور که حاوی نکاتی برجسته درباره ی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی در مقاطع مختلف است. یکی از نکات بسیار مهمی که در خلال بحث ها مطرح می شود، بحث کودتای نوژه است. امری که خلبانان پیشکسوت شکاری چون اکبر زمانی، محمود ضرابی، فرج الله براتپور، زنده یاد محمداسماعیل امیدی و روح الله ابوطالبی به اتفاق آرا معتقدند توطیه ای برای شکستن کمر ارتش و تصفیه ی نیروی هوایی از نیروهای خبره بوده است.

چنین عملیاتی امکان اجرا نداشت

خلبان های پیشکسوت اکبر زمانی و محمود ضرابی گفت وگو با صادق وفایی هر دو معتقدند که کودتای نوژه اصلا امکان عملیاتی شدن نداشت. زمانی می گوید: «وقتی این اتفاق افتاد من ستوان یک بودم؛ در گردان آموزشی اف فور در پایگاه بوشهر خدمت می کردم. بعد از آن با خودم فکر می کردم واقعا ممکن است چنین کودتایی در کار بوده باشد! بعد روزی رسید که آمدم در گردان آموزشی معلم شدم و 14 سال شاگرد پراندم و سه چهار هزار ساعت در هواپیمای F4 پرواز کردم. و به این نتیجه رسیدم کودتای مورد نظر، یک صوت بیش تر نبوده است. اصل امکانات هواپیمای F4 اجازه نمی دهد شما از پایگاه سوم (همدان) تیک آف بکنی، بیایی سینه کش البرز یک ساختمان را پیدا کنی، و خدای ناکرده چهار تا بمب بزنی!» (ص 37)

محمود ضرابی نیز هم نظر زمانی است و در ادامه ی سخن او می گوید: «آن هم با خلبان های هواپیمای شناسایی و عکاسی!… قبلا صحبت کرده ام و گفته ام کودتای پایگاه نوژه امکان نداشت اجرا شود.» (ص 37)

ریختند کمر نیرو هوایی را بشکنند

فرج الله براتپور یکی دیگر از خلبانان پیشکسوت شکاری ارتش جمهوری اسلامی ایران که در عملیات حمله به پایگاه الولید عراق در طی جنگ نقش لیدر را داشته، روح الدین ابوطالبی که خود خلبان جنگده های فانتون F4 و F14 تامکت و محمداسماعیل امیدی هواپیمای F5 و معلم خلبان و خلبان آزمایشی هواپیمای شکاری F5 Tiger II هر سه معتقدند که کودتای نوژه توطیه ای برای شکست کمر نیروی هوایی بوده است. براتپور می گوید: «این طرحی بود که ریختند کمر نیرو هوایی را بشکنند. چون بعد از انقلاب و پیش از جنگ، نیروهوایی تنها نیرویی بود که سرپا مانده بود و می توانست از ایران دفاع کند. با این طرح می خواستند نیرو هوایی را مقابل مردم خراب کنند. درست هم انجام شد. یعنی طراحان طرح به چیزی که می خواستند رسیدند. که بعدش هم لشکر 77 خراسان وقتی دستور گرفت به جبهه برود – چون عراق همه ی نیروهایش را در مرز جا داده بود – مردم جلویش را گرفتند. یا وقتی لشکر 16 قزوین خواست حرکت کند، مردم جلویش را گرفتند که این ها می خواهند بروند کودتا کنند. می بینید؟ طرح دشمن جواب داد. ولی خب، در واقعیت عملی نبود که هواپیماها بلند شوند و بروند جماران را بزنند. همه هم این را می دانستند. بعد هم به صدام گفتند نیروی هوایی ایران 400 خلبانش را اعدام کرده، بیا برو با خیال راحت ایران را بزن! ولی خب نمی دانست که دروغ است!»

روح الله ابوطالبی معتقد است: «اصلا طراحی نقشه ی دشمن این بود که نیروی هوایی را نابود کنند تا بعدش هر کاری می خواهند بکنند. این ها همه سازمان دهی پشت صحنه ی گروه های نفوذی و بدخواه کشور بود؛ مثل یک بازی شطرنج. می دانست اسب و رخ و فیل را چگونه باید بزند!» (ص 139)

و محمداسماعیل امیدی نیز هم نظر آن دو است: «… بعضی را همان اول کار اعدام کردند. ننشستند ریشه یابی کنند ببینند واقعیت چیست. در حالی که دشمن می خواست کمر نیروی هوایی را بشکند.» (ص 183)

قربانیان کودتا

در خلال گفت وگوهایی که در کتاب «بیگانه با ترس» میان صادق وفایی به عنوان گفت وگوکننده و خلبانان پیشکسوت ارتش انجام می شود، آن ها بارها از هم رزمان خود که در واقع قربانیان این کودتا بوده اند نیز یاد می کنند. از جمله منوچهر محققی که به اتهام شرکت در کودتای نوژه زندانی، ابوالفضل مهدیار که اعدام محکوم و در لحظات آخر عفو شد و کریم افروز که به این اتهام اعدام شد.

اکبر زمانی در این زمینه خاطره ای از منوچهر محققی نقل می کند: «یک روز آقای محققی در آلرت به من گفت: مرا به عنوان کودتاچی گرفتند و به زندان بردند. باورتان نمی شود وقتی این چیزها را تعریف می کنیم، انگار داریم قصه ی یک خواب را تعریف می کنیم. امیر محققی گفت: وقتی فهمیدند من دستی در کودتا نداشتم و بی گناهم، مرا سوار یک ون مشکی کردند تا جلوی منزلم پیاده کنند. یک جا گفتند جناب سرگرد شما را کجا ببریم؟ گفتم: این جا کجاست؟ گفتند: خیابان انقلاب. گفتم: همین جا نگه دارید، پیاده شوم!» و محققی پیاده می شود. می گوید همان جا یک ساعت مات و مبهوت کنار خیابان نشستم!… با وجود این بی مهری ها وقتی جنگ شروع شد، محققی شد بمب روحیه ی بچه های شکاری. گفتنِ لفظ 180 ماموریت برون مرزی شاید در حرف کم به نظر بیاید، ولی در عمل دیدن چنین ماموریت هایی با 50 پا ارتفاع و 600 نات سرعت، باعث حیرت می شود. به خدا اگر این اتفاقات برای من می افتاد، شاید شک می کردم که خب من برای چه بروم بجنگم؟ وقتی مرا بی گناه به زندان انداخته اند! ولی منوچهر محققی ایستاد و رفت جنگید! (ص 84)

محمود ضرابی از خلبان ابوالفضل مهدیار که به اتهام شرکت در کودتا محکوم به اعدام شده بود اما پس از عفو، طی یک عملیات هوایی در جنگ به شهادت رسید: «خلبان دیگرمان ابوالفضل مهدیار، یکی از متهمان کودتای نقاب یا نوژه بود که به اعدام محکوم شد و سه بار هم دوش گرفت و وصیت قبل از مرگ کرد. قاضی عسکر هم آمد که مهدیار حرف هایش را بزند و او را برای اعدام ببرند. در نهایت عفو خورد و بلافاصله خودش را به پایگاه بوشهر رساند که در ماموریت ها شرکت کند. در یک پرواز که برای زدن پایگاه هوایی ام القصر رفته بودیم، ایشان در بال من بود و کابین عقبش هم محمود شادمان بخت بود؛ چهارفروندی رفته بودیم. در برگشت پدافند دشمن آن ها را زد که در رادیو به من گفت: «لید، من را زدند!» گفتم: «بپر بیرون!» که هر دو بیرون پریدند اما پدافند نامرد بعثیون جفت شان را در هوا تکه پاره کرد! ببینید؟ آدمی که متهم به خیانت شده بود، آمد جانش را فدا کرد! این هم سند دیگری است که کودتای نوژه توطیه بود. چون بعد از این که سران ارتش یا اعدام شدند یا تصفیه و یا خودشان رفتند، می خواستند نیروهای باقی مانده ی مدافع ایران را هم از بین ببرند. اسناد می گویند دو هفته پس از شروع جنگ، صدام به سازمان ملل گفت ایرانی ها را دعوت کنید سر میز مذاکره صحبت کنیم. چون فهمیده بود از پس ایرانی ها برنمی آید. نهایتا جنگ به قول خودش «سردار قادسیه» و این امپراتور بی تاج وتخت به جای یک هفته، هشت سال طول کشید و در پایان هم که دیدید با چه وضع فلاکت باری از دنیا رفت!» (صص 112 و 113)

زنده یاد محمداسماعیل امیدی نیز با تاسف و دریغ از خلبان دیگری یاد می کند که بی گناه دستگیر و به اتهام شرکت در کودتا اعدام شد: «کریم (افروز) هم… خلان آلرت بود. بچه اش را برداشت دکتر ببرد. وقتی برگشت او را گرفتند. گفت: آقا من بچه ام را برده ام دکتر! گفتند تو کودتاگری و اعدامش کردند! بعد هم شهید اعلام شد.»

شناسنامه ی کتاب: صادق وفایی، بیگانه با ترس؛ هشت گفت وگو درباره خلبان محمود اسکندری، تهران، انتشارات ایران: پاییز 402

25957

سه تن از خلبانان پیشکسوت ارتش: کودتای نوژه توطیه ای برای شکستن کمر ارتش بود