ثبت مهریه در محضر

ثبت رسمی مهریه در دفاتر ازدواج (محضر) فرایندی قانونی است که به موجب آن، تعهد مالی زوج در قبال زوجه به صورت مکتوب و دارای سندیت رسمی ثبت می شود تا حقوق طرفین، به ویژه زوجه، تضمین گردد. این اقدام زیر نظر سازمان ثبت اسناد و املاک کشور انجام شده و جزئیات آن در سند ازدواج درج می گردد.

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد نکاح، همواره در نظام حقوقی ایران جایگاهی بنیادین داشته است. اهمیت ثبت این تعهد مالی در دفاتر رسمی ازدواج، نه تنها به دلیل اعتبار حقوقی و قانونی آن است، بلکه پشتوانه محکمی برای زوجه در طول زندگی مشترک و پس از آن محسوب می شود. در سال های اخیر، با توجه به تحولات اقتصادی و اجتماعی، بحث های زیادی پیرامون مهریه، به ویژه در خصوص جنبه های مالی و قانونی آن از جمله حق ثبت مهریه یا مالیات مهریه مطرح شده است. ابهامات و شایعاتی نیز در این زمینه وجود دارد که ضرورت شفاف سازی را دوچندان می کند. این مقاله با هدف ارائه راهنمایی جامع، دقیق و به روز، به تبیین کلیه جوانب قانونی و اجرایی ثبت مهریه در محضر می پردازد و اطلاعات صحیح را از اطلاعات نادرست تفکیک خواهد کرد تا زوجین و علاقه مندان به مسائل حقوقی خانواده، با آگاهی کامل تصمیم گیری کنند.

ثبت مهریه در محضر (دفتر ازدواج) چیست؟

برای درک کامل فرایند ثبت مهریه در محضر، ابتدا لازم است به تعریف دقیق مهریه و ماهیت حقوقی آن بپردازیم. مهریه، که ریشه در آموزه های اسلامی و فرهنگ ایرانی دارد، مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج یا پس از آن، به موجب عقد نکاح، متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این تعهد، یک دین است و زن می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند.

تعریف مهریه و انواع آن

مهریه از نظر ماهیت حقوقی، مالی است که با وقوع عقد نکاح، مالکیت آن به زن منتقل می شود. این حق مالی، جدای از سایر حقوق مالی و نفقه است و زن با عقد، فوراً مالک آن می شود. از نظر فقهی و حقوقی، مهریه انواع مختلفی دارد که هر یک شرایط و احکام خاص خود را دارا می باشند:

• مهرالمسمی: این نوع مهریه، رایج ترین و شناخته شده ترین شکل مهریه است. در مهرالمسمی، میزان و نوع مهریه (مثلاً تعداد معینی سکه طلا، وجه نقد، املاک یا سایر اموال) به صورت مشخص و با توافق طرفین (زوج و زوجه) در هنگام عقد نکاح تعیین و در سند ازدواج ثبت می شود. معیار اعتبار مهرالمسمی، توافق صریح و روشن زوجین و درج آن در سند رسمی است.
• مهرالمثل: مهرالمثل زمانی مطرح می شود که در عقد نکاح دائم، مهریه اصلاً تعیین نشده باشد یا شرایط تعیین مهریه، صحیح و قانونی نبوده باشد. در این حالت، اگر بین زوجین نزدیکی واقع شود، مهریه زن بر اساس وضعیت خانوادگی، تحصیلات، شأن اجتماعی و اقتصادی او و همچنین شأن مرد و موقعیت امثال وی، توسط کارشناس یا داور تعیین می گردد.
• مهرالمتعه: مهرالمتعه نیز زمانی است که در عقد نکاح دائم، مهریه تعیین نشده باشد، اما پیش از نزدیکی، طلاق واقع شود. در این صورت، بر اساس وضعیت مالی و توانایی مرد، مبلغی به عنوان مهریه به زن تعلق می گیرد. تعیین مهرالمتعه نیز بر عهده دادگاه است.

مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه: تفاوت ها و تبعات حقوقی

دو شکل رایج تعیین مهریه از لحاظ زمان پرداخت و نحوه مطالبه، مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه هستند که تفاوت های حقوقی مهمی دارند:

• مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه به معنای آن است که زوجه هر زمان که اراده کند، می تواند مهریه خود را از زوج مطالبه کند. با مطالبه مهریه، زوج مکلف به پرداخت آن است و اگر از پرداخت سرباز زند، زوجه می تواند از طریق مراجع قانونی (اجرای ثبت یا دادگاه) اقدام به توقیف اموال وی کند. بار اثبات عدم توانایی پرداخت در این حالت بر عهده زوج است و او باید اعسار (ناتوانی مالی) خود را اثبات کند.
• مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی زوج است. به عبارت دیگر، زوجه زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت شود زوج استطاعت و توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. بار اثبات توانایی مالی زوج در این حالت، بر عهده زوجه است که این موضوع، روند وصول مهریه را برای زن دشوارتر می کند. این نوع مهریه معمولاً با هدف کاهش فشار مالی بر زوج و پیشگیری از زندانی شدن او به دلیل مهریه سنگین تعیین می شود.

اهمیت ثبت رسمی مهریه در دفاتر ازدواج

ثبت مهریه در محضر، نه تنها یک رسم دیرینه، بلکه یک الزام قانونی با اهمیت فراوان است:

• قدرت اجرایی و سندیت قانونی: با ثبت مهریه در سند ازدواج، این سند به عنوان یک سند رسمی و لازم الاجرا تلقی می شود. این بدان معناست که در صورت عدم پرداخت مهریه توسط زوج، زوجه می تواند مستقیماً از طریق واحد اجرای مهریه در دفاتر ثبت اسناد و املاک (که نیازی به حکم دادگاه اولیه ندارد) یا از طریق مراجع قضایی، اقدام به مطالبه و وصول آن کند.
• تضمین حقوق زوجه: ثبت رسمی مهریه، حقوق زن را در صورت بروز اختلافات خانوادگی، طلاق، یا حتی فوت زوج تضمین می کند. بدون سند رسمی، اثبات مهریه و مطالبه آن بسیار دشوارتر و زمان بر خواهد بود.
• شفافیت و وضوح: درج دقیق میزان و نوع مهریه در سند رسمی، از هرگونه ابهام یا انکار در آینده جلوگیری می کند و مبنای روشن و غیرقابل انکاری برای تعهدات مالی زوجین فراهم می آورد.
• نقش محضر (دفتر ازدواج و طلاق) در ثبت قانونی مهریه: دفاتر رسمی ازدواج و طلاق، به عنوان نهادهای دولتی و متولی ثبت وقایع حقوقی مربوط به ازدواج و طلاق، مسئولیت قانونی ثبت دقیق و صحیح مهریه را بر عهده دارند. سردفتران موظفند کلیه اطلاعات مربوط به مهریه را مطابق با توافق زوجین و موازین قانونی در سند ازدواج درج نمایند و اعتبار قانونی آن را تضمین کنند.

مراحل و مدارک لازم برای ثبت مهریه در محضر

ثبت مهریه در محضر، جزئی جدایی ناپذیر از فرایند عقد نکاح است. این مراحل نیازمند دقت و ارائه مدارک کامل هستند تا از بروز مشکلات حقوقی در آینده پیشگیری شود.

مراحل گام به گام ثبت ازدواج و مهریه

فرایند ثبت مهریه در محضر به طور کلی شامل مراحل زیر است:

1. توافقات اولیه زوجین: پیش از مراجعه به محضر، زوجین باید در خصوص جزئیات مهریه (میزان، نوع، عندالمطالبه یا عندالاستطاعه بودن) به توافق نهایی برسند. این توافقات باید روشن و بدون ابهام باشد.
2. هماهنگی با دفتر ازدواج: زوجین باید یک دفتر ازدواج و طلاق رسمی را انتخاب کرده و زمان عقد را با سردفتر هماهنگ کنند. در این مرحله، سردفتر اطلاعات اولیه در مورد مدارک لازم و تشریفات را ارائه خواهد داد.
3. حضور در محضر و تشریفات عقد: در تاریخ و زمان مقرر، زوجین به همراه شهود و در صورت لزوم، ولی قهری زوجه (پدر یا جد پدری) در دفتر ازدواج حضور می یابند. سردفتر پس از احراز هویت و بررسی مدارک، خطبه عقد را جاری می کند. در این مرحله، مفاد مهریه توسط سردفتر قرائت شده و از زوجین تأیید گرفته می شود.
4. امضای سند ازدواج: پس از جاری شدن عقد و اطمینان از صحت مفاد درج شده، سند ازدواج توسط زوجین، شهود، ولی قهری (در صورت لزوم) و سردفتر امضا می شود. در این سند، جزئیات مهریه به صورت دقیق و کامل درج می گردد.

مدارک مورد نیاز از سوی زوجین و شهود

برای ثبت ازدواج و مهریه در محضر، ارائه مدارک زیر ضروری است:

• شناسنامه و کارت ملی: اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زوج، زوجه و شهود.
• گواهی عدم وجود مانع ازدواج: این گواهی شامل آزمایش های پزشکی قبل از ازدواج است که سلامت جسمی و روحی زوجین را تأیید می کند. این آزمایش ها معمولاً شامل آزمایش خون، تالاسمی و اعتیاد می شود.
• رضایت نامه پدر (برای دختر باکره): اگر زوجه دوشیزه و برای اولین بار قصد ازدواج دارد، رضایت نامه کتبی پدر (ولی قهری) الزامی است. در صورت فوت پدر یا عدم دسترسی به او، اجازه دادگاه لازم است.
• گواهی تجرد (در صورت لزوم): برای زوجه ای که قبلاً ازدواج نکرده، سردفتر از طریق سیستم ثبت احوال استعلام تجرد می گیرد. برای زوجین مطلقه یا بیوه نیز ارائه مدارک مربوط به طلاق یا فوت همسر سابق الزامی است.
• حضور شهود: حضور دو شاهد مرد عاقل و بالغ در زمان عقد الزامی است که شناسنامه و کارت ملی خود را ارائه داده و سند ازدواج را امضا می کنند.

انتخاب و تعیین مهریه

تعیین مهریه یک تصمیم مهم و شخصی برای زوجین است، اما در این راستا توصیه های حقوقی زیر می توانند راهگشا باشند:

• توصیه های حقوقی برای تعیین مهریه (تناسب با وضعیت مالی): توصیه می شود که مهریه با توجه به توانایی مالی و استطاعت زوج تعیین شود تا در آینده، زوج با مشکلات جدی در پرداخت آن مواجه نشود و احتمال زندانی شدن او به دلیل عدم توانایی پرداخت کاهش یابد. این موضوع به سلامت زندگی مشترک و حفظ بنیان خانواده نیز کمک می کند.
• نحوه درج مهریه در سند ازدواج: مهریه باید به صورت شفاف و با ذکر تمام جزئیات (مثلاً ۱۰۰ عدد سکه تمام بهار آزادی طرح جدید به نرخ روز، یا ۵۰۰ میلیون ریال وجه نقد و یک دانگ آپارتمان به آدرس مشخص) در سند ازدواج درج شود. هرگونه ابهام در نوع یا میزان مهریه می تواند در آینده موجب اختلافات حقوقی گردد.

هزینه های فعلی ثبت ازدواج و مهریه (پیش از طرح جدید)

پیش از طرح و بررسی مفاهیم جدیدی چون حق ثبت مهریه، ثبت ازدواج و مهریه در دفاتر رسمی ازدواج، شامل هزینه های مشخصی است که زوجین باید از آن ها آگاه باشند. این هزینه ها عمدتاً شامل حق التحریر و حق الثبت عمومی می شوند.

هزینه های جاری ثبت سند ازدواج و مهریه در سال 1403/1404

هزینه های ثبت ازدواج و مهریه به شرح زیر است:

• حق التحریر دفاتر ازدواج: این مبلغ، کارمزدی است که دفاتر ازدواج در قبال ارائه خدمات ثبت عقد و مهریه از زوجین دریافت می کنند. حق التحریر توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تعیین و هر سال اعلام می شود. این هزینه بر اساس تعرفه های مصوب و نوع خدماتی که ارائه می شود (مانند ثبت عقد دائم یا موقت، صدور رونوشت و غیره) محاسبه می گردد.
• حق الثبت عمومی (وجهی که به سازمان ثبت اسناد پرداخت می شود): این هزینه، مبلغی است که بابت ثبت هر سند رسمی (از جمله سند ازدواج) به حساب دولتی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور واریز می شود. حق الثبت عمومی نیز بر اساس تعرفه های قانونی تعیین و دریافت می گردد و معمولاً درصد بسیار ناچیزی از ارزش مالی مهریه یا یک مبلغ ثابت برای هر سند است.
• سایر وجوه قانونی و مالیات های مربوط: علاوه بر موارد فوق، ممکن است وجوه قانونی دیگری نیز در زمان ثبت ازدواج اخذ شود، مانند مالیات بر ارزش افزوده خدمات، که بر اساس قوانین مالیاتی کشور محاسبه و دریافت می گردد.

آیا پیش از این هم برای ثبت مهریه هزینه خاصی اخذ می شد؟

پاسخ صریح و شفاف به این سؤال، «خیر» است. تا پیش از مطرح شدن طرح حق ثبت مهریه در مجلس شورای اسلامی، هزینه ای تحت عنوان خاص حق ثبت مهریه یا مالیات مهریه جداگانه و با نرخ های پلکانی بر اساس میزان مهریه دریافت نمی شد. هزینه های دریافتی، همان حق التحریر سردفتر و حق الثبت عمومی سند ازدواج بود که مستقل از میزان مهریه و صرفاً بابت ثبت سند اخذ می گردید. بحث های اخیر مربوط به حق ثبت مهریه یا مالیات مهریه، در چارچوب یک طرح قانونی جدید در حال بررسی است و جزء قوانین مصوب و اجرایی حال حاضر محسوب نمی شود.

طرح حق ثبت مهریه یا مالیات مهریه: بررسی آخرین وضعیت قانونی (1403 و 1404)

در سال های اخیر، یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در حوزه حقوق خانواده، مفهوم حق ثبت مهریه یا به غلط مالیات مهریه بوده است. این موضوع ارتباط تنگاتنگی با طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه دارد.

حق ثبت مهریه چیست؟ (بررسی ماهیت طرح)

حق ثبت مهریه، وجهی است که در قالب یک طرح قانونی (طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه) مطرح شده و در صورت تصویب نهایی، در هنگام ثبت مهریه در محضر، بر اساس میزان مهریه تعیین شده، از زوجین دریافت خواهد شد. ماهیت این طرح به شرح زیر است:

• معرفی کامل طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه: این طرح با هدف بازنگری در نحوه وصول مهریه و کاهش دعاوی و مشکلات ناشی از مهریه های سنگین، به ویژه کاهش تعداد زندانیان مهریه، تدوین شده است. یکی از بندهای کلیدی این طرح، پیشنهاد وضع حق ثبت بر مهریه است.
• اهداف اصلی این طرح از دیدگاه قانون گذاران: موافقان این طرح بر این باورند که با وضع این حق ثبت، انگیزه تعیین مهریه های غیرمتعارف و سنگین کاهش می یابد. همچنین، این اقدام می تواند به حمایت از مردانی که توانایی پرداخت مهریه های کلان را ندارند کمک کرده و در نهایت، آمار زندانیان مهریه را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
• تفاوت ماهوی حق ثبت مهریه با حق الثبت عمومی و حق التحریر: در حالی که حق التحریر کارمزد سردفتر و حق الثبت عمومی هزینه ای ثابت برای ثبت سند است، حق ثبت مهریه در طرح پیشنهادی، مبلغی متغیر و پلکانی است که مستقیماً به ارزش ریالی یا تعداد سکه های مهریه بستگی دارد و هدف آن نیز مدیریت مهریه های سنگین است، نه صرفاً پوشش هزینه های دفتری.

آیا حق ثبت مهریه و مالیات بر مهریه تصویب و اجرایی شده است؟

تا تاریخ بروزرسانی این محتوا در سال 1403 (و با پیش بینی وضعیت برای 1404)، ضروری است به صورت صریح و شفاف تأکید شود که حق ثبت مهریه یا مالیات بر مهریه به عنوان یک قانون قطعی در مجلس به تصویب نهایی نرسیده و جنبه اجرایی عمومی ندارد. این موضوع در حال حاضر، صرفاً یک «طرح پیشنهادی» است که در مراحل بررسی در مجلس شورای اسلامی قرار دارد و هنوز به قانون تبدیل نشده است.

بسیاری از اخبار و شایعاتی که در مورد اخذ مالیات مهریه با ارقام خاص مطرح می شود، ناشی از عدم اطلاع دقیق از وضعیت قانونی این طرح است. تا زمانی که این طرح به تصویب مجلس نرسیده، مورد تأیید شورای نگهبان قرار نگرفته و به دولت ابلاغ نشود، هیچ گونه حق ثبت مهریه یا مالیات مهریه جدیدی بر مهریه ها اعمال نخواهد شد. لذا، زوجین در آستانه ازدواج باید با آگاهی کامل از این موضوع، از اطلاعات دقیق و به روز مراجع رسمی حقوقی استفاده نمایند.

تا زمان تصویب نهایی در مجلس و تأیید شورای نگهبان، حق ثبت مهریه صرفاً یک طرح پیشنهادی است و جنبه قانونی و اجرایی ندارد.

میزان و نحوه محاسبه حق ثبت مهریه در طرح پیشنهادی (طبق مفاد طرح)

در صورتی که طرح حق ثبت مهریه به قانون تبدیل شود، نحوه محاسبه آن بر اساس یک سازوکار پلکانی خواهد بود که به شرح زیر است. لازم به ذکر است که ارقام و درصدها بر اساس مفاد طرح پیشنهادی است و ممکن است در صورت تصویب نهایی، تغییراتی در آن اعمال شود.

جدول نرخ گذاری حق ثبت مهریه بر اساس تعداد سکه (پیشنهادی)

طرح پیشنهادی، مهریه ها را به چند دسته تقسیم کرده و برای هر دسته، نرخ متفاوتی برای حق ثبت در نظر گرفته است:

میزان مهریه (تعداد سکه)	نرخ پیشنهادی حق ثبت
تا سقف 14 سکه	بدون حق ثبت
از 14 تا 100 سکه	0.4 درصد (چهار دهم درصد) از ارزش کل سکه ها
از 100 تا 200 سکه	2 درصد از ارزش کل سکه ها
بالای 200 سکه	15 درصد از ارزش کل سکه ها

فرمول محاسبه حق ثبت مهریه

با توجه به نرخ های فوق، فرمول کلی محاسبه حق ثبت مهریه (در صورت تصویب طرح) به شرح زیر خواهد بود:

(نرخ حق ثبت پیشنهادی × ارزش کل سکه ها ÷ 100) = حق ثبت مهریه

توجه داشته باشید که ارزش کل سکه ها بر اساس قیمت روز سکه در زمان ثبت ازدواج محاسبه خواهد شد.

مثال های عملی برای درک بهتر

برای درک بهتر نحوه محاسبه، چند مثال با فرض قیمت روز سکه (مثلاً 40 میلیون تومان) ارائه می شود. لازم به ذکر است که قیمت سکه متغیر است و برای محاسبه دقیق، باید نرخ روز را استعلام کرد.

1. محاسبه حق ثبت برای مهریه 50 سکه:
   • قیمت هر سکه: 40,000,000 تومان
   • ارزش کل سکه ها: 50 × 40,000,000 = 2,000,000,000 تومان (دو میلیارد تومان)
   • نرخ حق ثبت (برای 14 تا 100 سکه): 0.4 درصد
   • حق ثبت مهریه: (0.4 × 2,000,000,000) ÷ 100 = 8,000,000 تومان (هشت میلیون تومان)
2. محاسبه حق ثبت برای مهریه 150 سکه:
   • قیمت هر سکه: 40,000,000 تومان
   • ارزش کل سکه ها: 150 × 40,000,000 = 6,000,000,000 تومان (شش میلیارد تومان)
   • نرخ حق ثبت (برای 100 تا 200 سکه): 2 درصد
   • حق ثبت مهریه: (2 × 6,000,000,000) ÷ 100 = 120,000,000 تومان (صد و بیست میلیون تومان)
3. محاسبه حق ثبت برای مهریه 300 سکه:
   • قیمت هر سکه: 40,000,000 تومان
   • ارزش کل سکه ها: 300 × 40,000,000 = 12,000,000,000 تومان (دوازده میلیارد تومان)
   • نرخ حق ثبت (برای بالای 200 سکه): 15 درصد
   • حق ثبت مهریه: (15 × 12,000,000,000) ÷ 100 = 1,800,000,000 تومان (یک میلیارد و هشتصد میلیون تومان)

با توجه به این مثال ها، مشخص است که با افزایش تعداد سکه های مهریه، میزان حق ثبت نیز به طور قابل توجهی افزایش می یابد. این امر بر لزوم

نحوه پرداخت و مسئولیت پرداخت حق ثبت مهریه در طرح پیشنهادی

در صورت تبدیل طرح حق ثبت مهریه به قانون، جزئیات مربوط به نحوه و مسئولیت پرداخت آن از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. این موارد نیز در مفاد طرح پیش بینی شده اند.

نحوه پرداخت (در صورت تصویب طرح)

مطابق با پیش بینی های طرح، چنانچه این قانون به مرحله اجرا درآید، نحوه پرداخت حق ثبت مهریه بسیار شبیه به سایر وجوه قانونی خواهد بود. این پرداخت به صورت زیر انجام خواهد شد:

• از طریق دستگاه های کارتخوان مستقر در دفاتر ازدواج: در زمان ثبت عقد و مهریه در دفتر ازدواج، مبلغ مربوط به حق ثبت مهریه از طریق دستگاه های کارتخوان الکترونیکی که در دفاتر نصب شده اند، دریافت خواهد شد. این روش پرداخت، ضمن تسهیل فرایند برای زوجین، شفافیت مالی را نیز تضمین می کند.

مسئولیت پرداخت حق ثبت مهریه

مسئولیت پرداخت حق ثبت مهریه یکی دیگر از نقاط کلیدی این طرح است که تفاوت هایی با سایر هزینه های مربوط به مهریه دارد:

• طبق مفاد طرح: به صورت مناصفه (50% زوج، 50% زوجه): بر خلاف برخی هزینه های حقوقی که ممکن است صرفاً بر عهده یکی از طرفین باشد، در طرح پیشنهادی، مسئولیت پرداخت حق ثبت مهریه به صورت مساوی بین زوج و زوجه تقسیم شده است. یعنی هر یک از طرفین، موظف به پرداخت نیمی از مبلغ تعیین شده خواهند بود.
• امکان توافق بر خلاف این اصل: نکته مهم و قابل توجه این است که این تقسیم به صورت مناصفه، یک قاعده الزامی نیست و زوجین می توانند با توافق یکدیگر، مسئولیت پرداخت را به شکل دیگری تقسیم کنند. به عنوان مثال، می توانند توافق کنند که تمام مبلغ حق ثبت مهریه بر عهده زوج باشد یا بالعکس. این انعطاف پذیری، امکان سازگاری با شرایط مالی و توافقات شخصی زوجین را فراهم می آورد. این توافق می تواند به صورت کتبی و در حضور سردفتر انجام شود تا از اعتبار قانونی برخوردار باشد.

مالیات بر مهریه: واقعیت یا ابهام؟

یکی از موضوعاتی که در کنار حق ثبت مهریه در فضای عمومی و رسانه ها مطرح شده، بحث مالیات بر مهریه است که اغلب با ابهام و برداشت های نادرست همراه است. لازم است که تفاوت ها و واقعیت های پیرامون این دو مفهوم به دقت روشن شود.

توضیح دقیق درباره مالیات بر مهریه

در نظام حقوقی و مالیاتی فعلی ایران، مالیاتی تحت عنوان خاص مالیات بر مهریه که به صورت جداگانه از حق ثبت مهریه و با درصدی مجزا از آن اخذ شود، وجود ندارد. بسیاری از شایعات و تصورات عمومی در این زمینه، ناشی از:

• تداخل مفهومی با حق ثبت مهریه: در بسیاری از مواقع، مردم و حتی برخی رسانه ها، حق ثبت مهریه را با مالیات بر مهریه یکسان تلقی می کنند. در حالی که حق ثبت مهریه در طرح پیشنهادی، اگرچه ماهیتی شبیه به اخذ مالیات برای کنترل پدیده ای اجتماعی (مهریه های سنگین) دارد، اما از نظر حقوقی در دسته مالیات های مرسوم (مانند مالیات بر درآمد یا مالیات بر ارزش افزوده) قرار نمی گیرد و بیشتر یک هزینه دولتی برای ثبت یک سند با ارزش مالی بالاست.
• بررسی شایعه 9 درصد مالیات مهریه: شایعه اخذ 9 درصد مالیات بر مهریه که در برخی محافل مطرح شده است، پایه و اساس قانونی مشخصی در قالب طرح حق ثبت مهریه ندارد. این رقم ممکن است ناشی از اشتباه در برداشت از مالیات بر ارزش افزوده خدمات دفاتر اسناد رسمی (که در حال حاضر 9 درصد است و بر روی حق التحریر اعمال می شود) یا طرح های مشابهی در گذشته بوده باشد. به طور خلاصه، در حال حاضر هیچ مالیات 9 درصدی بر اصل مبلغ مهریه در قانون پیش بینی نشده است.

بنابراین، تفکیک دقیق بین حق ثبت مهریه (که یک طرح پیشنهادی و در حال بررسی است) و مالیات بر مهریه (که در حال حاضر به معنای عام وجود ندارد) ضروری است. آنچه در طرح مورد بحث قرار گرفته، همان حق ثبت مهریه با نرخ های پلکانی است که پیش تر توضیح داده شد و نباید با مالیات به مفهوم رایج آن اشتباه گرفته شود.

مزایا و معایب احتمالی طرح حق ثبت مهریه (دیدگاه های موافقان و مخالفان)

همانند هر طرح قانونی دیگری که تغییرات گسترده ای در جامعه ایجاد می کند، طرح حق ثبت مهریه نیز با واکنش های متفاوتی از سوی کارشناسان حقوقی، جامعه شناسان و عموم مردم مواجه شده است. بررسی این دیدگاه ها به درک جامع تری از ابعاد این طرح کمک می کند.

مزایای مورد ادعا (از سوی موافقان طرح)

موافقان طرح حق ثبت مهریه بر این باورند که تصویب و اجرای این قانون می تواند مزایای زیر را به همراه داشته باشد:

• کاهش مهریه های غیرمتعارف و سنگین: اصلی ترین هدف این طرح، ایجاد بازدارندگی مالی برای تعیین مهریه های بسیار بالا است. با تحمیل هزینه های قابل توجه برای ثبت مهریه های سنگین، زوجین به سمتی سوق داده می شوند که مهریه ای واقع بینانه و متناسب با توان مالی زوج تعیین کنند.
• کاهش آمار زندانیان مهریه: مهریه های سنگین، یکی از عوامل اصلی زندانی شدن مردان در سال های اخیر بوده است. موافقان معتقدند با کاهش مهریه های غیرمتعارف، آمار محکومیت و حبس به دلیل عدم توانایی پرداخت مهریه به شکل چشمگیری کاهش خواهد یافت.
• شفافیت بیشتر در معاملات مالی ازدواج: این طرح می تواند به شفافیت بیشتر در تعهدات مالی مربوط به ازدواج کمک کند و زوجین را از همان ابتدا با واقعیت های مالی مهریه و الزامات قانونی آن آشنا سازد.

معایب و انتقادات (از سوی مخالفان طرح)

در مقابل، مخالفان طرح، نگرانی ها و انتقاداتی را مطرح کرده اند که عمدتاً بر تبعات اجتماعی و حقوقی آن تمرکز دارد:

• تضعیف پشتوانه مالی و حقوقی زنان: برخی منتقدان معتقدند که در جامعه ایران، مهریه در بسیاری از موارد تنها پشتوانه مالی و اهرم حمایتی برای زنان در صورت بروز مشکلات خانوادگی و طلاق است. تحمیل هزینه های سنگین برای ثبت مهریه، می تواند به کاهش میزان مهریه ها منجر شده و به این ترتیب، زنان را از تنها اهرم حقوقی خود محروم سازد.
• تحمیل هزینه های سنگین بر زوجین در ابتدای زندگی مشترک: آغاز زندگی مشترک خود با هزینه های بالایی همراه است. اضافه شدن مبلغ قابل توجهی به عنوان حق ثبت مهریه می تواند بار مالی سنگینی را در ابتدای راه بر دوش زوجین (به ویژه زوج) بگذارد و در نتیجه، آنها را از تشکیل خانواده دلسرد کند.
• احتمال کاهش آمار ازدواج به دلیل افزایش هزینه ها: نگرانی جدی دیگر این است که افزایش هزینه های مرتبط با ازدواج، از جمله حق ثبت مهریه، می تواند به کاهش تمایل جوانان به ازدواج و در نتیجه، کاهش آمار ازدواج در کشور دامن بزند که خود تبعات اجتماعی نامطلوبی خواهد داشت.

با توجه به این دیدگاه های متفاوت، تصمیم گیری نهایی در خصوص تصویب و اجرای این طرح نیازمند بررسی دقیق و همه جانبه ابعاد حقوقی، اجتماعی و اقتصادی آن است.

سوالات متداول

قانون 14 سکه مهریه چیست؟ و آیا ارتباطی با حق ثبت مهریه دارد؟

قانون 14 سکه مهریه به صورت یک قانون رسمی و مستقل وجود ندارد، بلکه یک رویه قضایی و تلقی عمومی از قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی است. بر اساس این رویه، در صورت مطالبه مهریه، محاکم قضایی و ادارات اجرای ثبت، غالباً تا سقف 14 سکه را عندالمطالبه تلقی کرده و برای وصول آن، حکم جلب صادر می کنند یا اموال زوج را توقیف می نمایند. برای مازاد بر 14 سکه، غالباً موضوع به تقسیط مهریه ارجاع داده می شود و زوج باید اعسار خود را ثابت کند. این 14 سکه صرفاً یک رویه است و نه یک قانون مصوب. ارتباط آن با طرح حق ثبت مهریه این است که در طرح حق ثبت، تا سقف 14 سکه از پرداخت حق ثبت معاف شده است که به نظر می رسد این معافیت با الهام از همین رویه قضایی باشد.

قانون 110 سکه مهریه چیست؟ و چه تأثیری بر وصول مهریه دارد؟

قانون 110 سکه مهریه نیز به صورت یک قانون مستقل وجود ندارد، اما بر اساس ماده 22 قانون حمایت خانواده و همچنین قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، امکان جلب و حبس زوج به دلیل عدم پرداخت مهریه، تا سقف 110 سکه بهار آزادی پیش بینی شده است. این بدان معناست که اگر مهریه تا 110 سکه باشد و زوج توانایی پرداخت آن را نداشته باشد، زن می تواند حکم جلب او را بگیرد و او به زندان می افتد تا زمانی که مهریه را بپردازد یا اعسار خود را ثابت کند. اما برای مازاد بر 110 سکه، حتی در صورت عدم توانایی زوج در پرداخت، حکم جلب یا حبس صادر نمی شود و مطالبه مهریه صرفاً از طریق توقیف اموال وی امکان پذیر است. این موضوع به طور مستقیم با طرح حق ثبت مهریه در ارتباط نیست، اما هر دو با هدف مدیریت دعاوی مهریه و کاهش زندانیان مرتبط هستند.

اگر مهریه در محضر ثبت نشود، چه مشکلاتی پیش می آید؟

اگر مهریه در محضر و سند ازدواج به صورت رسمی ثبت نشود، زن برای اثبات وجود مهریه و میزان آن، با مشکلات جدی مواجه خواهد شد. در این صورت، اثبات مهریه از طریق شهود یا سایر ادله اثباتی (در صورت وجود) باید در دادگاه انجام شود که فرایندی زمان بر و دشوار است و ممکن است به نتیجه مطلوب نرسد. عدم ثبت رسمی، قدرت اجرایی سند را از بین می برد و زن نمی تواند مستقیماً از طریق اجرای ثبت اقدام کند و حتماً باید ابتدا حکم دادگاه را دریافت نماید. در نتیجه، حقوق مالی زن تضعیف شده و روند وصول مهریه بسیار پیچیده و طولانی خواهد شد.

آیا می توان میزان مهریه را پس از عقد در محضر تغییر داد (افزایش یا کاهش)؟

بله، امکان تغییر میزان مهریه (افزایش یا کاهش) پس از عقد وجود دارد، اما این تغییر باید با توافق هر دو طرف (زوج و زوجه) و با رعایت تشریفات قانونی در یک دفتر اسناد رسمی (و نه لزوماً دفتر ازدواج اولیه) به صورت رسمی ثبت شود. این تغییر به منزله یک الحاقیه به سند ازدواج اصلی است و باید به صورت سند رسمی تنظیم شود تا اعتبار قانونی داشته باشد. هرگونه توافق شفاهی یا کتبی غیررسمی برای تغییر مهریه فاقد اعتبار است و در محاکم پذیرفته نخواهد شد.

مهرالسنه چیست و چگونه در سال 1403/1404 محاسبه می شود؟

مهرالسنه به مهریه ای گفته می شود که بر اساس سنت پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت (ع)، معادل 500 درهم نقره در نظر گرفته می شود. این میزان در گذشته، مبنای تعیین مهریه در بسیاری از جوامع اسلامی بوده است. امروزه در ایران، مهرالسنه به عنوان یک ملاک عرفی و اخلاقی در نظر گرفته می شود و معادل آن بر اساس ارزش روز درهم نقره یا معادل آن به سکه طلا محاسبه می شود. با توجه به نوسانات قیمت ارز و طلا، رقم دقیق آن در سال 1403/1404 متغیر است و می توان با استعلام از مراجع مربوطه (مثلاً دفتر مرجع تقلید) معادل تقریبی آن را به نرخ روز استخراج کرد. تعیین مهرالسنه اختیاری است و زوجین می توانند هر میزان مهریه دیگری را با توافق تعیین کنند.

مهریه های معنوی (غیر مادی) چگونه ثبت می شوند و چه اعتباری دارند؟

مهریه های معنوی یا غیر مادی، تعهداتی هستند که ارزش مالی مستقیم ندارند، اما از نظر اخلاقی یا دینی برای طرفین مهم هستند؛ مانند حفظ حرمت همسر، آموزش قرآن، سفر زیارتی، یا انجام عبادات خاص. این نوع مهریه ها نیز با توافق زوجین قابل ثبت در سند ازدواج هستند. اما از نظر حقوقی و قابلیت اجرایی، اعتبار مهریه های معنوی متفاوت است. اگرچه درج آن ها در سند، نشان دهنده اهمیت و توافق طرفین است، اما در صورت عدم اجرای آن ها، مطالبه یا اجرای اجباری شان از طریق دادگاه به دشواری یا عدم امکان مواجه است، زیرا فاقد ارزش مادی مشخص و قابل ارزیابی هستند. دادگاه نمی تواند حکمی برای اجرای اجباری یک تعهد اخلاقی صادر کند.

در صورت عدم توافق زوجین بر میزان مهریه چه باید کرد؟

در صورتی که زوجین بر میزان یا نوع مهریه به توافق نرسند، سردفتر ازدواج نمی تواند عقد را جاری کند. توافق بر مهریه از ارکان اصلی عقد نکاح دائم است (در صورت مهرالمسمی). اگر اصرار بر ازدواج وجود داشته باشد، می توانند عقد را بدون تعیین مهریه جاری کنند که در این صورت، اگر نزدیکی واقع شود، مهرالمثل به زن تعلق می گیرد، و اگر قبل از نزدیکی طلاق واقع شود، مهرالمتعه. اما توصیه می شود زوجین پیش از مراجعه به محضر، با مشورت و در نظر گرفتن توانایی ها و انتظارات، به توافق نهایی بر سر مهریه دست یابند تا از پیچیدگی های آتی جلوگیری شود.

آیا برای ثبت مهریه در دوران عقد هم نیاز به پرداخت این هزینه هاست؟

بله، مهریه در زمان انعقاد عقد نکاح و ثبت ازدواج دائم در محضر، ثبت می شود، بنابراین هر زمان که عقد رسمی ثبت شود، هزینه های مربوط به ثبت سند ازدواج و مهریه نیز (از جمله حق التحریر و حق الثبت عمومی) دریافت می گردد. اگر طرح حق ثبت مهریه نیز به قانون تبدیل شود، این هزینه نیز در همان زمان عقد و ثبت مهریه در محضر دریافت خواهد شد، فارغ از اینکه زوجین در دوران عقد باشند یا خیر. به عبارت دیگر، ثبت مهریه همزمان با ثبت عقد صورت می گیرد و هزینه های آن نیز در همان زمان پرداخت می شود.

آیا امکان تقسیط مهریه در زمان ثبت وجود دارد؟

خیر، در زمان ثبت مهریه در محضر، امکان تقسیط مهریه وجود ندارد. تقسیط مهریه یک فرایند حقوقی است که پس از مطالبه مهریه توسط زن و در صورت عدم توانایی زوج در پرداخت یکجای آن، در دادگاه یا اجرای ثبت صورت می گیرد. زوج باید درخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد و دادگاه با بررسی وضعیت مالی او، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در زمان ثبت عقد، مهریه به صورت یکجا و معین (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) در سند درج می شود و پرداخت آن بر عهده زوج است. البته زوجین می توانند با توافق یکدیگر، نحوه پرداخت مهریه را (مثلاً پرداخت چند سکه در زمان عقد و مابقی در آینده) در سند قید کنند، اما این توافقات، با مفهوم تقسیط قانونی مهریه که توسط دادگاه انجام می شود، متفاوت است.

نتیجه گیری

ثبت مهریه در محضر، گامی حیاتی در تضمین حقوق مالی زوجه و ایجاد پشتوانه ای محکم برای بنیان خانواده است. آگاهی از ابعاد قانونی مهریه، انواع آن، مراحل ثبت، و هزینه های مربوطه، به زوجین کمک می کند تا با دیدی روشن و تصمیم گیری آگاهانه، آینده زندگی مشترک خود را مدیریت کنند.

همانطور که بررسی شد، در کنار هزینه های جاری ثبت ازدواج، بحث پیرامون طرح حق ثبت مهریه یا مالیات مهریه در حال حاضر صرفاً در حد یک پیشنهاد قانونی است و هنوز به تصویب نهایی نرسیده است. این شفاف سازی، از انتشار اطلاعات نادرست و ایجاد نگرانی های بی مورد جلوگیری می کند. مطالعه دقیق مفاد احتمالی این طرح و آگاهی از تفاوت دیدگاه های موافقان و مخالفان، ضروری است.

انتخاب مهریه و ثبت آن، تصمیمی مهم با تبعات حقوقی و مالی طولانی مدت است. توصیه مؤکد می شود که زوجین پیش از هر اقدامی، با مشاوران حقوقی و وکلای متخصص در حوزه حقوق خانواده مشورت کنند تا بهترین تصمیم را مطابق با شرایط خود اتخاذ نمایند. اتخاذ تصمیمات آگاهانه در مراحل اولیه زندگی مشترک، می تواند از بروز چالش ها و اختلافات آتی پیشگیری کرده و به استحکام روابط خانوادگی کمک شایانی کند.

برای دریافت مشاوره تخصصی تر در خصوص ثبت مهریه در محضر و آخرین تحولات قانونی آن، می توانید با کارشناسان حقوقی ما تماس بگیرید.