حذف خاموش مکمل ‏های دارویی رایگان برای زنان باردار/ قانون جوانی جمعیت و کمبود ویتامین!

به گزارش آیت البرز در سفره ای که همواره خالی تر از حد نیاز است آخرین سهم از آنِ مادر است. این قصه مشترک بیشتر زنان بارداری است که در مناطق محروم بچه دار می شوند؛ مثل زنان باردار مناطقی در استان سیستان و بلوچستان که حالا فعالان اجتماعی اش خبر می دهند چندسال است که دادن مکمل های دارویی رایگان به آنها قطع یا کم شده است؛ زنانی که در مناطق کم برخوردار و فراموش شده ایران در سنینی که هنوز کودکی از چهره شان رخت نبسته پای سفره عقد نشانده می شوند بلافاصله بارداری را تجربه می کنند و پیش از آنکه تن و جان شان فرصت ترمیم و رشد پیدا کند بار دیگر در چرخه مداوم زایمان شیردهی کار خانگی و بی خوابی گرفتار می شوند.

روزنامه هم میهن در گزارشی نوشت: همین فقر مزمن و تغذیه ناکافی سال هاست که وزارت بهداشت را به تدوین طرح توزیع مکمل های بارداری در مناطق محروم واداشته؛ طرحی که در برهه هایی بیشتر بر کاغذ جاری بوده تا در زندگی واقعی زنان. حالا از این مناطق خبر می رسد که در بسیاری از مراکز بهداشت یا مکملی برای توزیع وجود ندارد یا نیروی کافی برای مشاوره و پیگیری. کمبود آموزش پرسنل نبود سیستم پایش مؤثر و موانع مالی این برنامه ها را به سایه ای از آنچه باید باشند تبدیل کرده اند.

در سراوان یکی از مناطق محروم سیستان و بلوچستان با روستاهای زیاد و راه های صعب العبورش حدود پنج سال است که مکمل های دارویی رایگان قطع شده است. این را فرحناز امراللهی مدیرعامل موسسه پرتو که در این منطقه در حال خدمت رسانی آموزشی و غذایی به مردم منطقه است می گوید. مکمل های کلسیم آهن اسیدفولیک و مولتی ویتامین که طبق طرح مکمل یاری وزارت بهداشت باید از یک ماه پیش از زایمان تا چهارماه بعد از آن به زنان باردار مناطق محروم داده شود قطع شده است: «من با رئیس شبکه بهداشت سراوان که صحبت کردم قطع شدن این داروهای مکمل را تایید کرد و گفت حدود چهار سال است که این داروها متوقف شده است.» 

چند بهورز در روستاهای توابع ایذه و امیدیه هم می گویند مکمل های دارویی رایگان به زنان باردار داده می شود اما همیشگی نیست. به گفته آنها بعضی مواقع آنقدر این مکمل ها کم است که نیامده تمام می شوند و عملاً پاسخگوی زنان فقیر بارداری که پول برای خریدن مکمل های دارویی ندارند نیست. برای پیدا کردن دلیل قطع شدن این مکمل ها باید سر را به سمت موضوعات دیگری برگرداند؛ یکی از اعضای انجمن های خیریه فعال در بلوچستان می گوید یکی از دلایل توزیع نشدن مکمل ها قاچاق آن هاست. به گفته او حدود پنج سال قبل خبرهایی از قاچاق این داروها به پاکستان و افغانستان به گوش می رسد؛ پدیده ای مشابه قاچاق شیرخشک و مواد اولیه آن. او می گوید ممکن است عده ای که پشت شان گرم است مکمل های دارویی توزیع شده را هم قاچاق کنند. 

اما احمد اسماعیل زاده مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت این موضوع را قبول ندارد و می گوید مکمل ها آنقدر به طور عمده به زنان باردار داده نمی شود که عده ای بخواهند آن ها را قاچاق کنند: «حالا شاید تیمی پشت این داستان باشد که بخواهد به صورت مدون این کار را انجام دهد اما من این موضوع را نمی توانم تصدیق کنم. کارشناسان ما نظارت ها را ادامه خواهند داد.»

مسئولان وزارت بهداشت می گویند دانشگاه های علوم پزشکی در شهرهای مختلف مسئول اختصاص بودجه مکمل های دارویی رایگان برای زنان باردارند اما مسئولان دانشگاه علوم پزشکی زاهدان که مسئول تهیه مکمل های دارویی برای زنان باردار در مناطق محروم است به پیگیری های «هم میهن» در این باره پاسخی ندادند و ترجیح دادند سکوت کنند.

فقر غذایی در زنان باردار قطع مکمل ها

در گوشه و کنار جهان میلیون ها زن باردار هر روز با شکمی خالی و امیدی لرزان به زندگی شان و آینده نگاه می کنند. فقر غذایی این بحران خاموش سال هاست که در بسیاری از کشورها ازجمله ایران چهره ای زنانه به خود گرفته؛ چهره ای که برای زنان باردار و فرزندان شان پرمخاطره تر است و برای استان های محروم ایران خشن تر و بی رحم تر.

پژوهشی که وضعیت فقر و ناامنی غذایی در مناطق شهری ایران در سال ۱۴۰۱ را بررسی کرده است نشان می دهد که تنها ۴۵ درصد از ساکنان شهری از امنیت غذایی بهره مند بوده و ۵۵ درصد ساکنان مناطق شهری دچار فقر غذایی اند. در بعضی استان های محروم مانند سیستان و بلوچستان هرمزگان خراسان جنوبی و کرمان بیش از ۳۰ درصد جمعیت دچار درجاتی از ناامنی غذایی اند و طبق گزارش های وزارت بهداشت و پژوهش های دانشگاهی سوءتغذیه در کودکان زیر ۵ سال در این مناطق بالاتر از میانگین کشوری است.

دی ماه ۱۳۹۸ گزارشی از سوی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان منتشر شد که نشان می داد شاخص های سوءتغذیه در سیستان و بلوچستان دوبرابر استان های کشور است و دسترسی به غذای سالم موردنیاز در این استان برای همگان به ویژه زنان باردار و کودکان امکان پذیر نیست. در این گزارش آمده بود ۲۰ درصد کودکان زیر پنج سال در سیستان و بلوچستان مبتلا به سوءتغذیه اند به عارضه های لاغری کم وزنی و کوتاه قدی دچار شده اند و ازنظر امنیت غذایی در مرز هشدار قرار دارند.

به دلیل وجود همین آمارها بود که وزارت بهداشت تصمیم بر توزیع رایگان مکمل های دارویی در مناطق محروم گرفت اما فرحناز امراللهی مدیرعامل موسسه پرتو که حدود هشت سال است در منطقه سراوان بلوچستان برای جلوگیری از ترک تحصیل دانش آموزان و مهارت آموزشی درحال فعالیت است می گوید از تابستان ۱۳۹۹ متوجه شده که چهار سال است مکمل های دارویی که در مناطق محروم به زنان باردار تا چهار ماه بعد از تولد فرزند داده می شود قطع شده است: «از آنجایی که ما در حوزه آموزش دانش آموزان فعالیت داریم این موضوع برای ما هم حائز اهمیت است. علاوه بر اینکه خود مادران برای ما مهمند اما تولد نوزادانی که بعداً به کودکان مدرسه ای تبدیل می شوند هم اهمیت دارد.

وقتی این خبر را شنیدیم مشکل برایمان جدی شد و از طریق مراکز بهداشت شروع به توزیع این مکمل ها کردیم. جدای از اینکه کمبود این ویتامین ها موجب ضعف در مادران باردار و زایمان کرده می شود نوزادان آنها هم ممکن است در آینده دچار مشکلات ذهنی و جسمی شوند. ما این کمک ها را سه بار دیگر هم تکرار کردیم که با کمک شرکت های دارویی بود.» او می گوید بعضی از مادران در منطقه سراوان وزن نمی گیرند و از نظر تغذیه ای مشکلات زیادی دارند: «اما این موضوع باید به گوش وزارت بهداشت و حتی خود رئیس جمهور هم برسد تا چاره ای برای آن بیاندیشند تا دوباره توزیع این مکمل های دارویی را برقرار کنند. به ویژه اینکه تعدد بارداری و نرخ رشد جمعیت در این مناطق خیلی بیشتر از مناطق دیگر کشور است.

در سیستان و بلوچستان نرخ رشد جمعیت ۵ درصد است درحالی که آمار کلی کشور ۱/۲ درصد است. وسایل پیشگیری از بارداری که رایگان توزیع می شد قطع شده است و کسانی که می خواهند از این وسایل استفاده کنند برای تهیه آن باید به شهرها بروند که راه ها دور و کرایه های ماشین گران است. مشوق هایی که برای افزایش جمعیت در نظر گرفته شده به درد کسانی که در اینجا بارداری های پی درپی دارند نمی خورد. زنانی که از سنین پایین مثلاً از ۱۵ سالگی درحال زایمانند به شدت ضعیف اند و اگر این مکمل ها که برایشان بسیار ضروری است نباشد دچار مسائل بیشتری می شوند.»

فقر اقتصادی کمبود آگاهی

برای جبران کمبودهای تغذیه ای مصرف مکمل های دارویی در دوران بارداری توصیه می شود. مکمل هایی مانند آهن اسید فولیک ویتامین D و کلسیم نقش مهمی در تأمین نیازهای تغذیه ای مادر و جنین دارند. با این حال دسترسی به این مکمل ها برای زنان باردار در مناطق محروم با چالش هایی مواجه است ازجمله هزینه های بالا و کمبود آگاهی درباره اهمیت مصرف آن ها. کمبود مواد مغذی مانند آهن ویتامین D و کلسیم در دوران بارداری می تواند منجر به عوارضی نظیر زایمان زودرس کم وزنی نوزاد و اختلالات رشد شود. بعضی از گزارش های دانشگاهی نشان می دهند که درصد قابل توجهی از زنان باردار ایرانی در مناطق محروم از کم خونی ناشی از فقر آهن رنج می برند.  

سیما سبحانی پزشک روستای دهک از توابع سراوان هم از کمبود مکمل های دارویی برای زنان باردار در این منطقه محروم می گوید: «مکمل های دارویی قبلاً بهتر ارائه می شد اما در چند سال اخیر علاوه بر کمبود واکسن های روتین و مهمی که باید به اطفال تزریق شود مکمل های دارویی هم که باید برای زنان باردار به صورت رایگان از سوی خانه های بهداشت توزیع شود موجود نیست. تنها مکملی که به صورت خیلی محدود به این زنان داده می شود قرص آهن است و اصلاً قرص های ویتامین D کلسیم و مولتی ویتامین ها را در اختیار نداریم. این کمبودها در یکی دو سال اخیر بسیار بیشتر شده است.»

به گفته او خیران هر چندوقت یک بار هزینه ای را برای پزشکان واریز می کنند و آنها و بهورزان برای زنان باردار این مکمل ها را خریداری می کنند: «ما این مکمل ها را فقط می توانیم به زنان خیلی فقیر و ضعیف بدهیم نه به همه مادران باردار چون حتی این قرص هایی که با هزینه خیران هم می خریم به اندازه کافی نیست. حتی مکمل هایی که باید به نوزادان هم داده شود دیگر توزیع نمی شود.»

سبحانی علاوه بر فقر غذایی فقر فرهنگی را هم درباره این موضوع مهم می داند: «در اینجا سن تولد بسیار پایین است دختران ۱۴ ساله ازدواج می کنند و بلافاصله باردار می شوند. خود این زنان در سن رشد هستند و وقتی باردار می شوند عملاً ماده غذایی کمی به خودشان می رسد. بعد از بچه اول بلافاصله بچه دوم را بادار می شوند و بعد سومی و… بعضی از خانواده ها بسیار فقیرند و آن مواد لازمی که باید زنان باردار مصرف کنند به آن ها نمی رسد. زنان بعد از زایمان هم بیشتر سهم سفره را به فرزندان و همسرشان می دهند و به خودشان چیزی نمی رسد.

بسیاری از این زنان به پزشک مراجعه نمی کنند و بالطبع دارویی هم دریافت نمی کنند. ما به عنوان پزشکان روستاها خودمان سعی می کنیم به صورت مرتب به مادران باردار سر بزنیم و اقلام مورد نیازشان را تامین کنیم.» به گفته او بسیاری از زنان در این منطقه دردهای زیادی دارند که با انواع و اقسام قرص ها خوب نمی شود اما با کلسیم دردشان تسکین پیدا می کند: «یعنی آنها آنقدر کمبود کلسیم دارند که به صورت بیماری بروز پیدا می کند.

زنان باردار باید از همه گروه های غذایی ویتامین دریافت کنند به ویژه از ماهی گوشت قرمز و سفید حبوبات و مغزیجات که عملاً از سفره بسیاری از خانواده های ایرانی به ویژه خانواده هایی که در مناطق محروم  مثل بلوچستان زندگی می کنند حذف شده است. تالاسمی مینور در استان سیستان و بلوچستان بیداد می کند و مادرانی که تالاسمی و فقر آهن دارند  بدن شان دچار مشکلات عدیده ای است. خیلی کم مادر بارداری پیدا می شود که گروه های غذایی و مکمل ها را به صورت کامل دریافت کند.»

توصیه هایی که اجرای شان سخت است

شواهد موجود نشان می دهد که مکمل سازی متعادل انرژی و پروتئین به بهبود رشد جنین کمک می کند و ممکن است خطر مرده زایی تولد نوزاد با وزن کم و نوزادان کوچک تر از سن بارداری را کاهش دهد به ویژه در میان زنان باردار دچار سوءتغذیه. مصرف مکمل های با پروتئین بالا در دوران بارداری مفید به نظر نمی رسد و ممکن است برای جنین مضر باشد. در کنار اینها مشاوره های تغذیه ای دوران بارداری با هدف افزایش دریافت انرژی و پروتئین مادر هم می تواند در افزایش دریافت پروتئین و کاهش خطر زایمان زودرس مؤثر باشد اما در مناطق محرومی مانند سیستان و بلوچستان عملی کردن این توصیه ها کار آسانی نیست.

طیبه سمیعی زاده طوسی استادیار آموزش بهداشت و ارتقای سلامت دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر و عضو حامیان کانون سلامت زنان ایرانشهر می گوید چون فقر غذایی در ایرانشهر بسیار زیاد است و عده ای حتی بیش از دو ماه هم شده که گوشت نخورده اند یا توان خرید دیگر مواد غذایی را ندارند: «بهزیستی خیلی ضعیف عمل می کند کسانی که دچار معلولیت اند خدمات خوبی دریافت نمی کنند به دلیل فقرشان در این منطقه به سمن ها مراجعه می کنند و سمن ها هم به آنها کمک می کنند یا بسیاری از افراد توانایی خرید داروهای روانپزشکی شان را ندارند و خیران به آنها کمک می کنند. توان خرید مردم در داروهایشان بسیار کم شده است.»

فرحناز امراللهی مدیرعامل موسسه پرتو هم می گوید مادرانی که تعداد فرزندان شان زیاد است به دلیل فقر ترجیح می دهند که سر سفره غذایشان را به بچه های شان ببخشند و به همین دلیل دچار سوءتغذیه اند: «دولت باید در این زمینه ورود کند چون سمن ها نمی توانند این افراد را همیشه تامین کنند. بعضی از این داروها مثل مولتی ویتامین به شدت گران است و ما شاید بتوانیم تعداد کمی از این قرص ها را برای عده ای از مادران تهیه کنیم.» به گفته او از دوره ای که کارت هماهنگی سوخت به سوختک شان داده شد این مردان توانستند درآمد خوبی داشته باشند و بالطبع وضع غذایی مردم هم بهتر شده بود: «اما اخیراً مرز پاکستان بسته شد روی تغذیه مردم تاثیر گذاشت و سوءتغذیه در بین زنان بیشتر است.»

توزیع می کنیم اعتبار نداریم

با همه این حرف ها اما احمد اسماعیل زاده مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت می گوید برنامه مکمل یاری رایگان برای همه گروه های سنی طبق دستورالعمل شبکه بهداشت و درمان ازجمله برای زنان باردار در کل کشور درحال انجام است. گرچه او هم می گوید در این مسیر مشکلاتی وجود دارد: «مشکلی که ما در برنامه مکمل یاری داریم این است که اعتبارات این برنامه با وجود اینکه از سوی وزارت بهداشت تخصیص پیدا می کند اعتبارات محدودی است و به همین دلیل همین پوشش دهی برنامه مکمل یاری در کل گروه های سنی آن مقداری که مدنظر ماست نیست. در حال حاضر این پوشش دهی بسته به بودجه ای که به دانشگاه های علوم پزشکی تخصیص پیدا می کند حدود ۴۵ تا ۵۵ درصد است اما باتوجه به اهمیت سلامت زنان باردار و کودکان حتی اگر دانشگاهی محدودیت اعتبار هم دارد اولویت با این گروه است.»

او درباره کمبود این مکمل ها در بعضی از مناطق محروم کشور می گوید: «شاید گزارش هایی درباره اتمام این مکمل ها به دست ما رسیده باشد اما به طورکلی چنین گزارشی که سه یا چهار سال است که در سراوان یا دیگر مناطق محروم توزیع این مکمل ها قطع شده نداشته ایم. در شبکه های بهداشت و درمان هر گروه سنی ای یک فواصل مراجعه به مراکز درمانی برای دریافت این مکمل ها دارد.

مثلاً زنان باردار در فاصله زمانی سه ماهه و شش ماهه باید برای دریافت این مکمل ها مراجعه کنند. احتمال دارد ولی موقتاً در مراکز بهداشتی این مکمل ها قطع شده باشد یا دانشگاهی کمبود بودجه برای تامین این قرص ها داشته باشد اما به معنی قطع کلی این مکمل ها نیست. ما به طور مرتب پیگیریم که بودجه برای تامین این مکمل ها کم نشود. اخیراً هم مکاتبه ای کردیم که بودجه مکمل ها در ۸ منطقه کم برخوردار که از بودجه یک درصدی بیمه روستایی که به وزارت بهداشت داده شود تامین می شود ۲۵ درصد افزایش پیدا کند.»

اسماعیل زاده در این باره می گوید مادرانی که به شبکه های بهداشت و درمان در دوران باردای مراجعه می کنند مکمل های اسید فولیک همراه با ید و مکمل مولتی ویتامین را به صورت رایگان دریافت می کنند: «باتوجه به نتایج حاصل از ششمین پایش وضعیت یُد جامعه ما برای دانشگاه های علوم پزشکی اجبار کردیم که به جای توزیع مکمل های اسید فولیک از اسید فولیک با یُد استفاده کنند. با وجود اینکه قیمت اسید فولیک با یُد از ساده آن بالاتر است اما برای سلامت بیشتر زنان باردار جلوگیری از سقط جنین و برای بالا بردن بهره هوشی کودکان توزیع این قرص ها را اجباری کردیم.»

به گفته او دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت جدیداً نامه ای نوشته و در آن خواسته که دقیقاً اعلام شود اعتباراتی که برای تهیه مکمل ها اختصاص داده می شود دقیقاً چه شده است: «دانشگاه ها حق این را ندارند که اعتبارات تهیه مکمل های دارویی را جای دیگری استفاده کنند تا مثلاً به کارمندان شان حقوق بدهند! اما اعتبارات محدود است؛ مثلاً در جایی ممکن است یک میلیارد تومان برای تامین مکمل های دارویی نیاز باشد اما اعتباری که داده می شود ۴۰۰ یا ۵۰۰ میلیون تومان است. اما بازرسی ها از همین تخصیص بودجه صورت می گیرد و مستندات جدی تر جمع آوری خواهد شد.»

زهرا طاولی رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت هم می گوید این دفتر با همکاری دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت همفکری می کند که چه مکمل هایی را باید در بسته ها بگذارند که به مادران باردار مناطق محروم داده شود. او درباره میزان توزیع این مکمل ها می گوید: «این موضوع بستگی به دانشگاه های علوم پزشکی دارد که با پولی که وزارت در اختیار آنها می گذارد آیا مکمل ها را خریداری می کند یا برای کار دیگری استفاده می کند. خودشان مسئول خریداری و توزیع این مکمل ها هستند و اداره ما نظارت کننده بر این موضوع نیست.» به گفته او مکمل های بارداری در مناطق محروم شامل اسید فولیک و یُد از یک ماه قبل از بارداری تا سه ماه بعد از زایمان است و در سه ماهه دوم و سوم هم قرص های آهن و مولتی ویتامین باید به این مادران داده شود. 

قانون جوانی جمعیت و کمبود ویتامین

چند سال از اجرایی شدن قانون جوانی جمعیت می گذرد و آنطور که کارشناسان پزشکان بهورزان و خود زنان می گویند این قانون دردی از درد زنان باردار مناطق محروم دوا نکرده؛ زنانی که دیگر وسایل پیشگیری از بارداری رایگان در اختیار ندارند با فقر اقتصادی شان مدام در حال زایمانند و مکمل های دارویی و بسته های غذایی کافی هم دریافت نمی کنند.

طیبه سمیعی زاده طوسی استاد دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر و عضو حامیان کانون سلامت زنان ایرانشهر می گوید  زاد و ولد در استان سیستان و بلوچستان آمار بالایی دارد و بعد از اجرایی شدن قانون جوانی جمعیت و جمع آوری وسایل پیشگیری از باردای رایگان از خانه های بهداشت این آمار بیشتر شده است: «ما مخالف افزایش جمعیت نیستیم اما زنان فقیری که نمی خواهند بارداری های متوالی داشته باشند با اجرای این قانون دچار مشکلات شده اند.» به گفته او زنان باردار توان خرید مکمل های دارویی را ندارند و ارائه رایگان این داروها به آنها جزو ضروریات است: «این زنان حتی توان خریدن پوشک شیرخشک و شوینده ها را برای کودکان شان هم ندارند. اگر حرف از افزایش جمعیت می زنیم باید به این موضوعات هم توجه کنیم. بسیاری از مادران دچار فقر شدید غذایی اند و با بارداری و زایمان وضعیت شان بدتر هم می شود. شاید باید برایشان یارانه ویژه یا حقوق ماهیانه در نظر بگیرند تا بتوانند حداقل زندگی خود و کودکان شان را تامین کنند.»

فرحناز امراللهی مدیرعامل موسسه پرتو هم معتقد است وزارت بهداشت باتوجه به اینکه رشد جمعیت را تشویق می کند باید در این جهت و برای مقابله با خطری که جان مادران و آینده نوزادان را تهدید می کند به تامین مکمل های دارویی توجه جدی نشان دهد. 

سیما سبحانی پزشک روستای دهک از توابع سراوان هم می گوید بسیاری از زنان باردار در منطقه سراوان بارداری پرخطر دارند و نباید باردار شوند اما نمی توانند وسایل پیشگیری از بارداری را تهیه کنند و جان خود و فرزندشان به خطر می افتد: «بسیاری از مادران باردار از روش های پیشگیری از بارداری اطلاعی ندارند و قبلاً پیشگیری از بارداری را گناه می دانستند. البته الان آگاهی در این باره بیشتر شده است اما وسایل در اختیارشان نیست که بخواهند پیشگیری کنند. از بین مادران بارداری که به من مراجعه می کنند شاید از هر ۱۰ نفر دو نفر باشند که بارداری با خواسته خودشان داشته باشند.»

او می گوید درست است که زاد و ولد باید بیشتر شود اما به چه قیمتی؟ :«وقتی مادری هنوز از زایمان قبلی ریکاوری نشده است دوباره باردار می شود. یا مادرانی که می گویند چندین فرزند کوچک دارند و پدرشان فوت کرده یا طلاق گرفته اند و در خرج روزانه آنها مانده اند. از چندسال پیش که غربالگری جنین را حذف کرده اند نوزادان بیشتری را دیده ام که با آنرمالی های زیادی به دنیا می آیند که قبلاً شاهدش نبودیم.»

احمد اسماعیل زاده مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت هم با بیان اینکه ماده ۲۴ قانون جوانی جمعیت که درباره تامین اقلام و بسته های غذایی و بهداشتی برای مادران باردار و شیردهه زیر دو سال است می گوید از زمانی که این قانون اجرایی شده این ماده به اجرا درنیامده است اما پارسال کم وبیش در ۸ استان کم برخوردار کشور اتفاق افتاد: «در اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت دنبال این هستند که این ماده را عملیاتی کنند و ظاهراً بودجه ای هم گرفته اند اما اعتبار بزرگی نیست که بشود برای همه مادران در کل کشور اجرایی اش کرد. ما برنامه ای برای مادران بارداری که محرومند داریم و برنامه دیگری هم وجود دارد که از طریق کمیته امداد کارت های مادران دارای سوءتغذیه ۳۵۰ هزار تومان شارژ می شود تا بتوانند مواد مغذی بخرند.» 

فقر زنان جهانی است

طبق گزارش یونیسف سوءتغذیه حاد در میان زنان باردار و شیرده در کشورهای درگیر فقر جنگ و بحران اقتصادی طی دو سال گذشته رشدی ۲۵ درصدی داشته است. افزایش قیمت مواد غذایی که بخشی از آن به دلیل جنگ اوکراین بوده فشار بی سابقه ای بر جوامع آسیب پذیر وارد کرده است. در یکی از مطالعات گسترده در کشورهای کم درآمد مشخص شد بیش از ۸۰ درصد زنان باردار دچار کمبودهای شدید ریزمغذی ها مانند فولیک ویتامین B۱۲ و کولین اند. کمبود این مواد می تواند منجر به تولد نوزادان با وزن پایین ناتوانی های ذهنی و حتی مرگ نوزاد شود.

دسترسی یا فقدان دسترسی به تغذیه مناسب مادران به طور مستقیم با نابرابری های اقتصادی جهانی مرتبط است: درحالی که مادران در کشورهای با درآمد بالا به طور منظم از ویتامین های دوران بارداری استفاده می کنند در کشورهای با درآمد پایین و متوسط مانند نیجریه بسیاری از زنان از این مراقبت پایه ای محرومند. کمبود ریزمغذی ها حدود دوسوم زنان در سن باروری در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می دهد و زنان باردار به ویژه در مناطقی که دسترسی به رژیم های غذایی متنوع و مغذی محدود است بسیار آسیب پذیرترند. این نابرابری هرساله موجب حدود ۲۹۵ هزار مرگ قابل پیشگیری مادران و میلیون ها مرگ قابل پیشگیری نوزادان می شود.

به طور جهانی ۳۷ درصد از زنان باردار از کم خونی رنج می برند که خطر مرگ مادر وزن پایین هنگام تولد و عوارض مادام العمر برای نوزاد را افزایش می دهد. ویتامین های دوران بارداری که به طور رسمی با عنوان مکمل های چند ریزمغذی (MMS) شناخته می شوند می توانند این کمبودها را به طور مؤثری جبران کنند اما رساندن این مکمل ها به زنانی که بیشترین نیاز را دارند همچنان یک مانع بزرگ است.

در سپتامبر ۲۰۲۴ سازمان Evidence Action یک برنامه آزمایشی را در ۹۰ مرکز درمانی در نیجریه آغاز کرد تا از کمبود ریزمغذی ها ازجمله کم خونی جلوگیری کرده و سلامت مادران و نوزادان را بهبود بخشد. این اولین اقدام عملی این سازمان در قالب «شتاب دهنده»آن هاست برای بررسی چالش های تأمین مکمل  MMS قرصی که حاوی ۱۵ ویتامین و ماده معدنی ضروری مخصوص زنان باردار است. هزینه تهیه مکمل MMS برای یک دوره کامل ۱۸۰ روزه (طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت) حدود ۲/۱۳ دلار به ازای هر زن است. باتوجه به هزینه پایین و اثربخشی بالا محققان این اقدام را به عنوان یکی از بهترین سرمایه گذاری های جهانی معرفی کرده اند؛ به طوری که برای هر یک دلار سرمایه گذاری حدود ۳۷ دلار بازده اقتصادی تخمین زده می شود.

هیچ منطقه ای در مسیر دستیابی به اهداف جهانی ۲۰۳۰ برای کاهش ۵۰ درصدی کم خونی یا کاهش ۳۰ درصدی وزن پایین هنگام تولد قرار ندارد. تغذیه مادران با برابری جنسیتی گره خورده است؛ سوءتغذیه سلامت زنان توانمندی اقتصادی و استقلال آن ها را تضعیف می کند و چرخه ای از ناتوانی و فقر را بین نسل ها تداوم می بخشد.

اما می شود چرخه نابرابری را شکست. مدل های موفق بین المللی نشان می دهند که اگر مکمل های بارداری به شکل ساده رایگان و در زمان مناسب به دست زنان برسد اگر آموزش و پیگیری به طور پیوسته در جریان باشد و اگر زنان نه فقط گیرنده بلکه تصمیم گیرنده و همراه این مسیر باشند می توان زندگی هزاران مادر و کودک را نجات داد.

در واکنش به این وضعیت یونیسف برنامه ای جهانی راه اندازی کرده که هدف آن ارائه مکمل ها خدمات مشاوره ای و کمک های تغذیه ای به ۱۶ میلیون زن در ۱۶ کشور تا پایان سال ۲۰۲۵ است. این تلاش ها شاید نخستین گام واقعی برای مقابله با فقر غذایی زنان باردار در سطح جهانی باشد.

۴۷۲۳۶