ارگ قورتان اصفهان | راهنمای بازدید + تاریخچه و معماری

ارگ قورتان دومین ارگ خشتی بزرگ ایران پس از ارگ بم در استان اصفهان واقع شده است. این بنای تاریخی فراتر از یک قلعه یک شهر کامل با معماری منحصربه فرد است که در گذشته برای محافظت از مردم در برابر تهاجمات ساخته شده بود. امروزه ارگ قورتان با قدمتی چند هزار ساله همچنان شکوه و عظمت خود را حفظ کرده و به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری مهم منطقه شناخته می شود. اما سوال اینجاست که چطور می توان به این بنای تاریخی سفر کرد و چه چیزهایی در انتظار بازدیدکنندگان است؟ این محتوا راهنمای جامعی از ارگ قورتان تاریخچه معماری بخش های مختلف آن و نحوه دسترسی به این قلعه است.

ارگ قورتان در اصفهان: راهنمای بازدید و بهترین مسیر دسترسی

ارگ قورتان کجاست؟

ارگ قورتان در استان اصفهان شهرستان ورزنه و در ۱۰ کیلومتری این شهر به سمت اصفهان قرار دارد. این ارگ در نزدیکی روستایی به همین نام و در مرکز دهستان گاوخونی واقع شده است. فاصله ارگ قورتان تا شهر اصفهان حدود ۹۰ کیلومتر است و در ۴۵ کیلومتری شمال غرب تالاب گاوخونی و در مسیر جاده اصفهان به ورزنه قرار دارد. این موقعیت جغرافیایی ارگ قورتان را به یک مقصد گردشگری ایده آل برای علاقه مندان به تاریخ و طبیعت تبدیل کرده است.

تاریخچه ارگ قورتان اصفهان

قدمت روستای قورتان به دوران بهرام پنجم ساسانی در قرن چهارم بازمی گردد. با این حال کاوش های باستان شناسی نشان می دهد که سکونت در این منطقه به دوره هخامنشیان نیز می رسد. ارگ قورتان به طور مشخص متعلق به دوره دیلمیان در قرن چهارم هجری است. برخی تاریخ نگاران معتقدند که این قلعه در ابتدا کاربرد نظامی داشته و در زمان جنگ می توانسته بیش از ۵۰ هزار نفر را در خود جای دهد. در سال ۱۳۳۵ شمسی ارگ قورتان به عنوان یک مکان مسکونی دسته بندی شد و تا سال ها مردم در آن زندگی می کردند.

فشارهای ناشی از عدم مالکیت شخصی بر زمین ها و مشکلات مالی برای ساخت وساز در خارج از ارگ باعث شد تا ساکنان برای مدت طولانی در آن باقی بمانند. پس از ساخت خانه های جدید در خارج از ارگ خانه های قدیمی به عنوان انبار و محل نگهداری دام مورد استفاده قرار گرفتند که این امر منجر به تخریب بافت قدیم ارگ شد. با این وجود هنوز هم حدود ۱۰ خانوار در این قلعه زندگی می کنند و بخش هایی از آن سالم باقی مانده است.

معماری منحصر به فرد قلعه قورتان

ارگ قورتان با وسعتی حدود ۵ هکتار نمونه ای برجسته از معماری کویری است. مصالح اصلی به کار رفته در ساخت این قلعه خشت و گل هستند که با آب و هوای منطقه سازگاری دارند. حصار کنگره دار ارگ از خشت خام ساخته شده و استحکام قابل توجهی دارد. ارتفاع حصارها از سطح زمین تا کنگره ۹ متر و ارتفاع برج ها تا کنگره ۱۲ متر است. باروی شمالی ارگ ۲۵۰ متر و باروی شرقی آن ۱۸۰ متر طول دارند. در مجموع ۱۴ برج دیده بانی در این ارگ وجود دارد که متاسفانه یکی از آن ها و بخشی از حصار به دلیل طغیان زاینده رود تخریب شده اند. ضخامت دیوارهای قلعه بین ۳ تا ۴ متر متغیر است.

قسمت های گوناگون ارگ قورتان در اصفهان

ارگ قورتان مانند سایر ارگ های تاریخی از بخش های مختلفی تشکیل شده است که هر کدام کاربرد خاص خود را داشته اند. این بخش ها شامل مسجد بازار حمام کبوترخانه آراگاه و نخلدان می شوند که در ادامه به معرفی هر یک می پردازیم:

مسجد در ارگ قورتان

ارگ قورتان دارای سه مسجد است. مسجد اهله اولین مسجد شبستان دار ارگ است که معماری آن با سایر بخش ها متفاوت است. مسجد بالا دومین مسجد ارگ در زمان ورود اسلام ساخته شده و تنها از طریق محراب می توان آن را تشخیص داد. مسجد ابراهیم سومین مسجد ارگ در سال ۱۰۸۴ قمری و در دوره شاه سلیمان صفوی ساخته شده و در شمال شرقی ارگ و در نزدیکی حمام قرار دارد.

بازار در ارگ قورتان در اصفهان

بازار ارگ قورتان از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول شامل کارگاه های نجاری و کاروانسرا بوده در حالی که بخش دوم به سایر کسبه اختصاص داشته است. متاسفانه امروزه تنها ویرانه هایی از این بازار باقی مانده است.

حمام در ارگ قورتان

حمام ارگ قورتان در ضلع غربی آن قرار دارد و به صورت خزینه ای ساخته شده است. برای گرم کردن آب از هیزم استفاده می کردند که از مسافت های دور به حمام آورده می شد. این حمام در سال ۱۳۵۷ مرمت شد و همچنان مورد استفاده ساکنان ارگ قرار دارد.

کبوتر خانه در ارگ قورتان

کبوترخانه ارگ قورتان در شمال غربی آن واقع شده و دارای ۱۲ سیلو هلالی شکل در نمای بیرونی است. هر یک از این سیلوها به عنوان یکی از پایه های اصلی بنا عمل می کنند. قطر هر سیلو ۱۲ متر و ارتفاع آن ها ۱۵ متر است.

آراگاه در ارگ قورتان

در ارگ قورتان چهار آسیاب وجود دارد که در زبان محلی به آن ها آراگاه گفته می شود. این آسیاب ها معمولاً از سنگ ساخته شده اند و با نیروی حیوانات به حرکت درمی آمدند.

نخلدان در ارگ قورتان

در وسط ارگ قورتان بنایی به ارتفاع ۶ متر وجود دارد که به آن نخلدان گفته می شود. این بنا دارای گچ بری های زیبایی است و به دوره صفویه تعلق دارد. در گذشته از این مکان برای نگهداری نخل عزاداری امام حسین (ع) استفاده می شده است.

مسیر اصفهان به ارگ قورتان

برای رسیدن به ارگ قورتان از اصفهان ابتدا باید به سمت شهر ورزنه حرکت کنید. پس از رسیدن به ورزنه وارد جاده اصفهان شوید و تا چهارراه سهران پیش بروید. در این چهارراه مسیر سمت راست را انتخاب کرده و پس از طی حدود ۳ کیلومتر و عبور از زاینده رود ارگ قورتان را خواهید دید.

دیدنی های نزدیک به قلعه قورتان در اصفهان

در اطراف ارگ قورتان جاذبه های گردشگری دیگری نیز وجود دارد که بازدید از آن ها می تواند تجربه سفر شما را کامل تر کند:

تالاب گاوخونی

تالاب گاوخونی در ۳۰ کیلومتری ورزنه قرار دارد و وسعتی حدود ۴۷۰ کیلومترمربع دارد. این تالاب نقش مهمی در اکوسیستم منطقه ایفا می کند و زیستگاه انواع جانوران و حشرات است.

کویر زیبای ورزنه

کویر ورزنه در ۱۰۰ کیلومتری شرق اصفهان واقع شده و یکی از زیباترین کویرهای مرکزی ایران است. این کویر دارای تپه های شنی مرتفع و مناظر چشم نواز است. همچنین در این کویر سایت تفریحی واحه با امکانات متنوعی برای گردشگران وجود دارد.

اقامت در نزدیکی ارگ قورتان

برای اقامت در نزدیکی ارگ قورتان می توانید از اقامتگاه های بوم گردی محلی استفاده کنید. یکی از این اقامتگاه ها بالابان نام دارد که در داخل ارگ قرار گرفته و تجربه ای بی نظیر از اقامت در یک بنای تاریخی را برای شما فراهم می کند. این اقامتگاه پس از بازسازی ارگ در سال ۱۳۹۸ در یکی از خانه های قدیمی ایجاد شده و ظرفیت پذیرش ۴۰ مهمان را دارد.

نکات بازدید از قلعه قورتان ورزنه

قبل از بازدید از قلعه قورتان بهتر است به نکات زیر توجه کنید:

• بهترین زمان برای بازدید از ارگ فصل بهار و پاییز است که هوا معتدل است.
• برای بازدید کامل از ارگ حداقل به ۲ تا ۳ ساعت زمان نیاز دارید.
• از آنجا که ارگ قورتان یک منطقه مسکونی است به حریم خصوصی ساکنان احترام بگذارید.
• در حفظ نظافت و پاکیزگی محوطه ارگ کوشا باشید.

فاصله اصفهان تا ارگ قورتان

فاصله شهر اصفهان تا ارگ قورتان حدود ۹۰ کیلومتر است و با خودرو تقریباً ۱.۵ تا ۲ ساعت طول می کشد تا به این مکان برسید.

ارگ قورتان چه ویژگی هایی دارد که آن را از سایر بناهای تاریخی متمایز می کند؟

ارگ قورتان به عنوان دومین ارگ خشتی بزرگ ایران با معماری منحصربه فرد و قدمت چند هزار ساله یک شهر کامل در دل کویر است.

بهترین زمان برای بازدید از ارگ قورتان چه فصلی از سال است؟

بهترین زمان برای بازدید از ارگ قورتان فصل بهار و پاییز است که هوا معتدل و دلپذیر است.

برای بازدید کامل از ارگ قورتان به چه مدت زمانی نیاز است؟

برای بازدید کامل از ارگ قورتان و آشنایی با بخش های مختلف آن حداقل به ۲ تا ۳ ساعت زمان نیاز دارید.

آیا امکان اقامت در داخل ارگ قورتان وجود دارد؟

بله اقامتگاه بوم گردی بالابان در داخل ارگ قورتان قرار دارد و امکان اقامت در یک فضای سنتی را فراهم می کند.

ارگ قورتان چه امکاناتی برای گردشگران فراهم کرده است؟

ارگ قورتان امکاناتی مانند راهنمای محلی سرویس بهداشتی و پارکینگ غیرمسقف را برای گردشگران فراهم کرده است.

مصالح به کار رفته در ساخت قلعه قورتان چیست؟

مصالح اصلی به کار رفته در ساخت قلعه قورتان خشت و گل است که با آب و هوای کویری منطقه سازگاری دارند.

مساحت قلعه قورتان چقدر است؟

مساحت قلعه قورتان حدود ۵ هکتار است.

هزینه بازدید از قلعه قورتان چقدر است؟

هزینه بازدید از قلعه قورتان ممکن است متغیر باشد بهتر است قبل از بازدید از طریق منابع معتبر اطلاعات دقیقی کسب کنید.