درمانگری در سایه معضلی به نام خشونت علیه جامعه پزشکی

کشور ایران نیز از این امر مستثنی نبوده و  امروزه و به خصوص در سالهای اخیرشاهد موارد مختلفی از خشونت علیه کادر درمان بوده و هستیم و حتی در مواردی این خشونت منجر به قتل پزشکان نیز شده است.

به منظور واکاوی این معضل در میزگردی  به بررسی این چالش از منظر کادر درمان، روانشناسی، جامعه‌شناسی و…پرداخته شد.

خشونت علیه جامعه پزشکی سلامت عمومی را تهدید می‌کند

دکتر علیرضا صداقت، رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد در این نشست اظهار کرد: کار سازمان نظام پزشکی در کنار دیگر اموری که به آن محول شده، یک مطالبه صنفی است؛ طبق قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی، حمایت از حقوق صنفی یکی از ۶ وظیفه این سازمان است. یکی از وظایف سازمان نظام پزشکی ارتقاء سلامت عمومی است؛ ۲۰ هزار پزشک ارائه‌دهنده خدمت در استان مانند دیگر افراد خود گیرنده‌خدمت بوده و به همین دلیل این دو گروه از یکدیگر جدا نیستند. اگر سیاست و قانون‌گذار، سیاست خوبی را تبیین و ابلاغ نکند، حال جامعه پزشکی نیز در ارائه خدمت خوب نخواهد بود.

وی افزود: اگر قرار است خدمات طوری باشد که بیمار به جز بیماری خود درد و دغدغه دیگری نداشته باشد، ارائه کننده خدمت نیز نباید به غیر از ارائه خدمت دغدغه دیگری داشته باشد؛ این دو موضوع باید با یکدیگر پیش بروند. حقوق مادی و معنوی جامعه پزشکی را در سیاست‌های کلان تولیتی ندیده‌ایم.

رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد گفت: پزشکی که امنیت جانی نداشته باشد چطور درمانگری کند؟! پایان خشونت علیه کادر درمان خواسته‌ بر حق جامعه‌ پزشکی است.

وی با اشاره به آمار فزاینده خشونت، ضرب و جرح و هتک حرمت کادر درمان، امنیت روحی روانی و حتی جانی جامعه پزشکی در سالهای اخیر گفت: این خشونتها کار پزشکی را با تهدید جدی مواجه ساخته است. لذا ابراز نگرانی و اعتراض اعضای جامعه پزشکی بدیهی است.

قصور تولیت نظام سلامت

وی با انتقاد از قصور تولیت نظام سلامت در سالهای اخیر گفت: مرحوم دکتر داوودی بیش از آنکه قربانی خشونت روزافزون جامعه باشد، قربانی بی‌توجهی و قصور تولیت سلامت، فقدان قوانین حمایتی نهادهای قضایی نظارتی و هجمه‌های پزشک‌ستیزانه و تخریبی برخی از رسانه‌ها است که سالها و با انواع روشها، پزشکان را قشری متکبر، بی توجه به بیمار، قانون گریز و مرفه بی درد معرفی کرده‌اند.

رئیس شورای هماهنگی نظام پزشکی‌های خراسان رضوی گفت: پایه‌ اصلی هر فعالیتی تامین امنیت است. اما موضوعی که در حوزه ارائه خدمات درمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند این است که فراغ بال و آسودگی خاطر در برخی مشاغل اثرگذاری بیشتری در کیفیت ارائه خدمات می‌گذارد.

وی تاکید کرد:  موضوع درمان مردم موضوع شوخی‌برداری نیست، پزشک با سلامت و جان مردم سر و کار دارد و از این جهت مهم است که بتواند بی‌دغدغه خدمت کند. سالهاست که اتخاذ سیاست‌های غیرکارشناسانه در حوزه سلامت وضعیت اقتصادی و معیشتی جامعه پزشکی را  به مخاطره انداخته  و امروز متاسفانه شاهدیم که تداوم سیاستهای تخریبی، امنیت شغلی و حتی جانی حرفه‌مندان جامعه پزشکی را با تهدیدات جدی روبرو کرده به طوری که بیش از ۲۰۰ مورد خشونت علیه کادر درمان در یکسال گذشته در کشور نشان دهنده نفرت و خشم نهادینه شده علیه جامعه پزشکی است.

رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد تصریح کرد: اگر به هر موردی از جمله خدمات، درمان، آموزش و پژوهش جامعه پزشکی نگاه کنیم، مشکلات عمده‌ای داریم؛ اشکالات تولیتی که طی سال‌ها به موانع تبدیل شده است، یعنی اگر یک قانون برای بهبود وضعیت صنفی  پزشک وضع شد، در کوتاه مدت به یک امتیاز منفی تبدیل شده است؛ انواع و اقسام بازرسی‌ها از مطب پزشکان به صورت فراقانونی، یک خشونت نهادینه را نسبت به جامعه پزشکی تشکیل داده است.

اشکالات برخی قوانین جهت حمایت از پزشکان در برابر خشونت

دکتر صداقت ادامه داد: خشونت نسبت به جامعه پزشکی، هزینه چندین برابری دارد زیرا سلامت عمومی مردم را هدف قرار می‌دهد؛ فرد مورد خشونت قرار گرفته، خدمات کمتری ارائه می‌دهد و کاهش خدمات جامعه پزشکی، با آسیب اجتماعی و آسیب عمومی سلامت برابر است. اگر خدماتی که کادر درمان با یارانه درونی خود و مایه گذاشتن از خود ارائه می‌دهد متوقف شود، سلامت عمومی ما با مخاطرات جدی روبه‌رو می‌شود؛ نمی‌خواهیم بگوییم خشونت علیه جامعه پزشکی بسیار فراگیر است اما خشونت نسبت به این جامعه اثرات منفی بیشتری خواهد داشت.

حفظ کرامت پزشک و بیمار از هم جدا نیست

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: حفظ شأن و کرامت و امنیت کادر درمان و جامعه پزشکی را جدای از حفظ شأن و کرامت مردم نمی‌دانم. وقتی برای پیشگیری از بروز بیماری اقدام‌های لازم انجام نشده است، بیماری را در مراحل اولیه، پزشک عمومی کنترل نکرده و به‌قولی وقتی که کارد به استخوان رسیده است، بیمار برای درمان مراجعه می‌کند و در همان ابتدای ورود به مرکز درمانی با شلوغی و ازدحام دریافت خدمات روبه‌رو می‌شود و از طرف ‌دیگر کمبود امکانات و تجهیزات نیز آزارش می دهد، احتمال بروز برخی رفتارها بیشتر خواهد بود. حال اگر به‌جای یک نفر، ۱۰نیروی نگهبانی و انتظامی بگذاریم، فایده‌ای ندارد.

صداقت ادامه داد: همان‌طور که اشاره کردم، بار درمان تخصصی چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی سنگین شده است، بنابراین بدیهی است که با کوچک‌ترین جرقه‌ای انفجار روی دهد و نزدیک‌ترین افراد را که معمولا کادر درمان و در راس آن‌ها پزشک و پرستار است، درگیر کند. درحقیقت جامعه پزشکی، قربانی ایرادها و اشکال‌های نظام سلامت می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: صحبت با همراهان بیمار، آرامش زیادی ایجاد می‌کند و باید به این موضوع و موضوع کنترل خشم بیشتر پرداخت. برخی قوانین جهت حمایت از پزشکان در برابر خشونت اشکالاتی دارد. پیام‌های غیرمستقیمی که نتیجه‌اش افزایش خشونت علیه جامعه پزشکان است.

خط مقدم درمان خالی از نیروست؟!

 رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد با اشاره به ضعف‌های مدیریتی در نظام سلامت گفت: وقتی خط مقدم بهداشت، پیشگیری و درمان خالی از نیروست، باید سرریز بیمار را در حوزه بستری و عمل‌های پیچیده درمانی دید، بنابراین هرقدر در این بخش هزینه کنید، باز نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد.

وی افزود:  با طرح‌های غیرکارشناسانه و کوتاه‌مدت، نمی‌توان نظام سلامت را اصلاح کرد. باید برای پیشگیری و درمان در مراحل ابتدایی، هزینه‌های واقعی و ضروری صرف کرد، باید پزشک عمومی با درآمد کافی مطب‌داری کند، باید طرح پزشک خانواده به‌طور واقعی اجرا شود و تعرفه‌های دستوری جای خود را به تعرفه واقعی بدهد.

دکتر صدافت خاطرنشان کرد: وقتی بهداشت و خط مقدم درمان تقویت شد، باید به قطع رابطه مالی بین پزشک و بیمار اقدام کرد. همان‌طور که اشاره کردم بیمار تنها دغدغه‌اش باید بهبود بیماری باشد، پزشک نیز نباید جز توجه به درمان بیمار دغدغه‌ای داشته باشد. در چنین شرایطی، بیمار سرویس لازم را دریافت می‌کند و امنیت کادر درمان تامین می‌شود. به‌جز این هر اقدام دیگری صرفا جنبه مُسکّن خواهد داشت و درمان اساسی نخواهد بود.

رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد گفت: به عنوان یک تکلیف بالادستی بر اساس منشور حقوق جامعه پزشکی مصوب ۱۴۰۰، شاغلین حرف پزشکی حق دارند درآمد کافی برای یک زندگی شرافتمندانه داشته باشند و سطح درآمد اعضای جامعه پزشکی باید با عواملی مانند دوره تحصیلی طولانی، توانمندی‌های فراوان لازم برای اشتغال به این حرفه‌ها، سختی کار و مسئولیت زیاد افراد در زمان اشتغال متناسب باشد؛ برای تضمین سلامت جامعه، ارائه‌دهندگان این خدمات نباید دغدغه زیادی داشته باشند که این موضوع وظیفه کنار گذاشته شده حاکمیت است.

جامعه با آستانه تحریک پایین، زمینه‌ساز خشونت علیه پزشکان

حامد بخشی، عضو هیأت علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی  نیز در بخشی از این جلسه در خصوص خشونت علیه جامعه پزشکی اظهار کرد: قشر پزشکان در تمام جوامع جزو شریف‌ترین اقشار اجتماعی بوده و جزو افرادی هستند که عمدتاً بر اساس صلاحیت‌های شخصی و نه انتسابی مراتب ارتقاء را طی کرده‌اند.

وی افزود: عواملی که منجر به خشونت علیه پزشکان می‌شود را می‌توان به ۳ دسته تقسیم کرد؛ یک دسته از این عوامل به شرایط عمومی جامعه پزشکی برمی‌گردد که در همه جای دنیا وجود دارد، پزشکان خدماتی ارائه می‌دهند که با ریسک جانی برای بیمار همراه است، به عنوان مثال فوت یکی از نزدیکان افراد در حین ارائه این خدمات، منجر به خشمی می‌شود که با خشونت علیه جامعه پزشکی تخلیه می‌شود.

این جامعه شناس تصریح کرد: ۵۰ تا ۷۵ درصد خشونت‌های حرفه‌ای در حوزه کادر درمان اتفاق می‌افتد. متمرکز شدن این خشونت به دلیل هزینه بالای آن است، کادر درمان با حوزه‌ای از خدمات‌رسانی درگیر هستند که ریسک بالایی دارد.

بخشی ادامه داد: دسته دوم عوامل مربوط به شرایط عمومی جامعه می‌شود. در جامعه ما تنش، آستانه تحریک و آستانه تحمل بحرانی وجود داشته و به دلیل شرایط اقتصادی، بی‌ثباتی و… به جامعه‌ای تبدیل شده که آستانه تحریک پایینی دارد.

وی با بیان اینکه دسته سوم عوامل خشونت علیه پزشکان به مسائل رسانه‌ای مربوط است، عنوان کرد: یکی از پیامدهای فراگیری رسانه‌ها، بی‌اعتبار شدن تمامی افراد است. تمامی مشاغل، نقش‌ها و حرفه‌ها امروزه کم‌اعتبار شده‌اند. ساختار جامعه ما که پزشک موقعیت خاصی در آن دارد و نوع کسب‌وکار این افراد، منجر شده است که تیغ انتقادات و حملات نسبت به پزشکان تیزتر باشد.

در کشور ما به مقوله جامعه‌شناسی پزشکی کم پرداخته شده است

عضو هیأت علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی اضافه کرد: به طور کلی در کشور ما به مقوله جامعه‌شناسی پزشکی که حوزه فعالی در جامعه آمریکا است، کم پرداخته شده است؛ کسب‌وکار حرفه پزشکی در جامعه ما به گونه‌ای تعریف شده که تمرکز مسئولیت به جای کل سیستم درمانی روی پزشک است. تعریف پزشکی و این حرفه در جامعه ما مسئولیت و افتخار اول و آخر درمان را روی پزشک متمرکز کرده است. در نظامی که کادر درمان توسعه پیدا کرده، مسئولیت نه تنها با پزشک بلکه با سیستم درمانی است.

بخشی ادامه داد: نظام پزشکی ما در خصوص این ماجرا یا سکوت کرده یا تایید کرده و به همین دلیل است که پزشکان ما شخصاً برند می‌سازند. این ساختار و فشار کاری روی پزشکان به عنوان مثال در آلمان وجود ندارد و پزشک به سمت اضافه‌کاری هل داده نمی‌شود.

این جامعه شناس افزود: ساختار نظام پزشکی در جامعه ما با جوامع دیگر متفاوت بوده و تمرکز اصلی بر روی پزشک است و کسب‌وکار حرفه پزشکی نیز بر خود شخص پزشک متمرکز است؛ این ساختار باعث شده که به طور خاص ناکامی در درمان و خشونت متمرکز شخص پزشک شود.

وی با اشاره به اینکه این تمرکز روی شخص پزشک در گذشته نیز وجود داشت، یادآور شد: در حال حاضر با توجه به پرتنش شدن جامعه، خشونت متوجه این قشر و تمام نقش‌ها شده است. علاوه بر آن خراسان رضوی رتبه اول نزاع در کشور را دارد. برای حل این موضوع باید این ساختار را به سمتی ببریم که مسئولیت پزشک در نظام سلامت پخش شود. جامعه پزشکی یک جامعه متخصص بوده و کمتر قابل جایگزینی است و اتفاقات و خشونت‌هایی که باعث شود این جامعه یا صنف خدمات خود را کم کند، هزینه‌هایی غیرقابل جبران به جامعه متحمل می‌کند.

پایان خبر آیت البرز