۱۹ آیت البرز در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

در این تقویم وقایع و رویدادهای مهم تاریخی مرتبط با علم و فناوری را مرور خواهیم کرد.

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آیت البرز، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۹ آیت البرز برابر ۱۰ اکتبر را ورق می‌زنیم.  

*** 

سیارک کروئینیه 

۱۰ اکتبر ۱۹۸۶ میلادی برابر ۱۹ آیت البرز ۱۳۶۵ خورشیدی، جی. دی. والدرون در رصدخانه سایدینگ اسپرینگ در استرالیا، سیارک کوچکی را با نام سیارک ۳۷۵۳ که به‌عنوان جرمی غیر از ماه، در حال گردش دور زمین بود شناسایی کرد. نام این سیارک را کروئینیه گذاشتند که نامش را از قبایل سلتی‌ای که بین سال‌های ۸۸۰ تا ۵۰۰ پیش‌از میلاد به انگلستان آمده بودند می‌گرفت. کروئینیه به‌طور متناوب از سوی خورشید و زمین جذب می‌شود. وقتی از زمین مشاهده می‌‌شود، مدار ۷۷۰ ساله‌اش آن به شکل نعل اسب ظاهر می‌شود اما این شکل، درواقع به‌دلیل رصد یک مدار از یک سیاره در حال چرخش است. در نزدیکترین فاصله‌اش به زمین، فقط به حدود  ۱۵میلیون کیلومتر از سیاره ما می‌رسد. قطر آن بین ۲.۹ و ۶.۴ کیلومتر پنها دارد. کروئینیه دست‌کم به مدت ۵هزار سال در حالت معلق در اطراف زمین باقی خواهد ماند. 

شوینده جادویی 

۱۰ اکتبر ۱۹۳۳ میلادی برابر با ۱۹ آیت البرز ۱۲۱۳ خورشیدی، شرکت آمریکایی پروکتر اند گمبل برند درِفت را به‌عنوان اولین ماده شوینده لباسشویی با مواد فعال سطحی مصنوعی (سورفکتانت) برای استفاده خانگی به بازار عرضه کرد. درِفت بهتر از صابون در آب سخت عمل کرد، اما فقط برای لباس‌هایی کمتر کثیف بودند. از دهه ۱۹۲۰، محققان پی‌اند‌جی روی تولید مولکولی با زنجیره بلند کار کرده بودند که یک سر آن چربی و کثیفی را از لباس بیرون می‌کشید و سر دیگرش به آب می‌چسبید و کثیفی و خاک را تا زمانی که لباس در آب به هم می‌خورد از پارچه جدا می‌کرد. این کشف مولکول، سدیم آلکیل سولفات ساخته‌شده از اسید‌کلروسولفونیک و یک الکل چرب بود. این فناوری تحولی در تمیزکردن به شمار می‌رفت زیرا به تحقیقات بیشتر برای تولید محصولات موثرتر منجر شد و درنهایت این شرکت برند معروف تاید را در سال ۱۹۴۶ تولید کرد. برند تاید تا سال‌ها در ایران به‌عنوان نام عمومی برای معرفی همه پودرهای شستشوی دستی لباس به‌کار می‌رفت.  

هنری کاوندیش 

۱۰ اکتبر ۱۷۳۱ میلادی برابر با ۱۹ آیت البرز ۱۱۱۰ خورشیدی، سِر هنری کاوندیش،‌ شیمی‌دان و فیزیک‌دان انگلیسی به‌دنیا آمد. کاوندیش آزمایش‌هایی را با علایق مختلف در آزمایشگاه خصوصی خودش انجام داد که از مهم‌ترین کارهای او می‌توان به تعیین‌کردن جرم و چگالی زمین اشاره کرد. او به بررسی خواص هیدروژن و دی‌اکسید‌کربن و مقایسه چگالی آنها با هوا پرداخت. کاوندیش همچنین نشان داد که آب ترکیبی شیمیایی است و گرمای ویژه مواد مختلف را اندازه‌گیری کرد. دست نوشته‌های او که در سال ۱۸۷۹ منتشر شدند کشف‌هایی را که در الکترواستاتیک قبل‌از دانشمندانی چون کولن، اهم و فارادی انجام داده بود- ازجمله استنباط قانون مربع معکوس جاذبه و دافعه الکترواستاتیکی را نشان می‌دهند. او همچنین پژوهش‌هایی انجام داد که به‌طور مستقیم به کشف گروه عناصر معروف به گازهای نجیب منجر شدند. 

دومین آمریکایی در مدار زمین 

۱۰ اکتبر ۲۰۱۳ میلادی برابر با ۱۹ آیت البرز ۱۳۹۲ خورشیدی، مالکوم اسکات کارپنتر، فضانورد آمریکایی درگذشت. او فضانورد دومین ماموریت سرنشین‌دار ایالات‌متحده در مدار زمین بود که در ۲۴ می ۱۹۶۲ همراه با فضاپیمای مرکوری-اتلس ۷ از کیپ کاناورال پرتاب شد، سه بار دور زمین چرخید و ۴ ساعت و ۵۶ دقیقه بعد به پایین سرازیر شد. او پس‌از جان گلن دومین آمریکایی بود که به مدار زمین رفت و پس‌از آلن شپارد، گاس گریسام و جان گلن چهارمین آمریکایی در فضا بود. همچنین او پس از دو کیهان‌نورد روس، یوری گاگارین و گرمان تیتوف و سه فضانورد آمریکایی شپارد، گریسام و گلن، ششمین انسان جهان بود که در فضا پرواز کرد. در طول مدارهایش، چون هنوز چیزهای زیادی ناشناخته بود، آزمایشاتی انجام داد که برخی از آنها به اندازه آزمایش اینکه آیا می‌توان غذای جامد را در فضا خورد یا خیر بود. مرکوری-اتلس ۷  پرواز فضایی او بود. سال ۱۹۶۴ پس از تصادف با موتورسیکلت که در اثر بازوی چپ او مجروح شد، دیگر هرگز در فضا پرواز نکرد. در عوض، او یکی از اولین انسان‌هایی بود که برای مدت طولانی به‌عنوان یکی از سرنشینان در زیردریایی سی‌لب ۲ نیروی دریایی آمریکا زیر سطح اقیانوس زندگی کرد. سی‌لب ۲ زیستگاهی آزمایشی در سواحل کالیفرنیا بود.