حذف جایزه بازیگر ایرانی از یک جشنواره خارجی به روایت کیانوش عیاری

آخرین به روز رسانی: 25/02/1403

خواندن این مطلب 7 دقیقه زمان میبرد

کیانوش عیاری با بیان اینکه استعدادی در زمینه بازی گرفتن از بازیگران ندارد ولی ترفند مختص به خود را دارد، در برنامه نمایش و نقد این فیلم خاطره ای را از حضور فیلم «آبادانی ها» و حذف جایزه حسن رضایی به عنوان بهترین بازیگر جشنواره تعریف کرد.

به گزارش آیت البرز، در ادامه برنامه هفته فیلم که به مناسبت 73 سالگی کیانوش عیاری در موزه سینما از چند روز قبل برپا شده است، عصر روز گذشته، 24 اردیبهشت ماه فیلم «شبح کژدم» به نمایش درآمد که با حضور کیانوش عیاری (کارگردان)،محمود گبرلو (مجری برنامه)، حسن رضایی (بازیگر) و جواد طوسی و عزیزالله حاجی مشهدی (منتقد سینما) به نقد آن پرداخته شد.

در ابتدای نشست نقد و بررسی فیلم، محمود گبرلو گفت: سی و هفت سال پیش یک فیلمساز برجسته و فرهیخته با ساخت فیلم «شبح کژدم» مردم ایران را با مفهوم متفاوتی از سینما آشنا کرد.

جواد طوسی هم بیان کرد: سینمای آزاد باعث شد تا مهرداد تدین، ناصر غلامرضایی، محمدعلی نجفی و زاون قوکاسیان در سینمای ایران شناخته شوند. نوع مواجهه دوربین و نوع دغدغه فیلمساز جوان در این اثر کاملا مشخص است. آن زمان عیاری به دنبال سکوی پرتاب در سینمای حرفه ای بود. در مقایسه تطبیقی، نوع کار ریالیستی کیانوش عیاری در اهواز با مهرداد تدین در مشهد تفاوت دارد.

وی ادامه داد: به بهانه فیلم «شبح کژدم» می توان نوعی خوانش تاریخی از دوران سپری شده را صورت داد. عیاری هوشمندانه به سراغ حسن رضایی رفته و شمایلی متفاوت را از او ارایه داده است تا آنجا که شکل ارایه و بازی در سینما می تواند بیانی سهل و ممتنع ایجاد کند. در فیلم، نوعی بازی با موسیقی و زبان سینما انجام می شود. فیلم دارای تنوع لوکیشن و میزانسن است و در این فضای فشرده و متراکم، تقطیع زیادی صورت گرفته است. «شبح کژدم» از جنبه های مختلف قابل بررسی است و هر فردی به فراخور سلیقه خود می تواند با آن ارتباط برقرار کند.

طوسی افزود: بیان مفاهیم به عنوان جملات قصار در فیلم های عیاری وجود ندارد. برای او انسان اهمیتی ازلی ابدی دارد. واقع گرایی در سینمای عیاری در مقایسه با واقع گرایی در سینمای فیلمسازی همچون کیارستمی بسیار متفاوت است. بازی با تخیل و واقعیت در سرتاسر فیلم های او وجود دارد. عیاری در فیلم های خود از آثار مختلف ایرانی و خارجی عبور کرده و در عین حال نگاه مستقل خود را حفظ می کند و فیلم های او شامل حدیث نفسی شخصی هستند. در فیلم «سفره ایرانی» او با یک نگاه بکر و نو، موضوع بحران اقتصادی را به عنوان موضوعی محوری مطرح می کند. در مجموعه «روزگار قریب» نیز عیاری نگاه واقع بینانه ای دارد و در عین ادای دین به یک شخصیت ملی، سینمای مستند داستانی مرتبط به خود را نیز پیگیری می کند.

این منتقد خاطر نشان کرد: «آبادانی ها» صرفا ادای دین به نیوریالیسم ایتالیا نیست و در واقع شامل ناتورالیسم و ریالیسم موجود در سینمای شخصی فیلمساز است.

طوسی با بیان اینکه «شبح کژدم» یکی از موفق ترین فیلم های کارنامه عیاری به شمار می رود، ادامه داد: فیلمساز به شکلی منصافه دو شخصیت فیلم را به نمایش می گذارد. عیاری یک فیلمساز امروزی است که به مضمون گرایی صرف روی نمی آورد. او اجتماعی نگری خود را به اثر الصاق نمی کند و چنین موضوعاتی در لایه های زیرین آثارش به چشم می خورد.

حسن رضایی: سینمای ایران دیگر هنرمندی همچون عیاری را به خود نخواهد دید

حسن رضایی بازیگر فیلم «شبح کژدم» نیز گفت: این فیلم با مشکلات زیادی ساخته شد و عیاری همگی آن ها را تاب آورد. زمانی که برای اولین بار این فیلمساز را دیدم، او به دفتر ما آمد و خود را معرفی کرد و گفت که قصه ای دارم و می خواهم شما در آن بازی کنید. به عیاری گفتم من برای صدابرداری سر صحنه مناسب نیستم اما او همچنان مشتاق همکاری بود و بر این موضوع اصرار داشت. من تا آن زمان صدابرداری سر صحنه را قبول نداشتم. کیانوش عیاری گفت که این اتفاق قرار است برای اولین بار در سینمای ایران اتفاق بیفتند. من علاقه ای به حضور در این فیلم نداشتم اما عیاری از شبی در دوران نوجوانی خود در سال 1347 گفت که از نیمه شب تا هنگام صبح سر صحنه فیلم «صخره سیاه» که در اهواز فیلمبرداری می شد حضور داشته و تمام مدت بازی من را تماشا می کرده است. آنجا بود که فهمیدم او بسیار به سینما علاقه مند است و پیشنهادش را پذیرفتم.

رضایی بیان داشت: سینمای ایران دیگر هیچ گاه مانند عیاری را به خود نخواهد دید. او دارای موجودیتی منحصر به فرد است. زمانی که «شبح کژدم» را بازی کردم، حضور در بیش از 170 فیلم را در کارنامه داشتم و با فیلمسازان مختلفی کار کرده بودم اما هیچ گاه مانند او ندیدم. عیاری برای من در حکم یک اسطوره است و این افتخار را داشتم تا در پنج فیلم با او همکاری کنم. سینمای این کارگردان در حکم یک دانشگاه برای افراد تازه کار است. کیانوش عیاری از هر لحاظ یک انسان بی نظیر بوده و دارای ادب و اخلاق حرفه ای است.

رضایی عنوان کرد: «شبح کژدم» برای من یک تولد بود و با فیلم «آبادانی ها» این تولد برای من کامل شد و بسیار به این دو اثر علاقه دارم. «شبح کژدم» اثری طاقت فرسا بود و روند فیلمبرداری آن بسیار طولانی شد. من تا کنون با 150 کارگردان کار کرده ام و ریزه کاریی های که عیاری به کار می برد را تاکنون از فرد دیگری ندیدم.

عیاری از تصنع بیزار است

عزیزالله حاجی مشهدی نیز گفت: فیلم «شبح کژدم» اثری نوآورانه و خلاق است. کنایه ها و اشاره های عیاری در فیلم از قول کاراکتر مجید شنیدنی است. این فیلمساز برخواسته از جریان سینمای آزاد در دهه چهل است. تلویزیون در آن سال ها بیشترین لطف را به سینمای تجربی و آزاد داشت عیاری از دل چنین سینمایی ظهور کرد و بعدها در سال 58 اثر متفاوت و بی نظیر «تازه نفس ها» را کارگردانی می کند.

«شبح کژدم» سومین فیلم حرفه ای او محسوب می شود. این فیلم و مجموعه آثار او دارای ویژگی های فنی و هنری فراوانی هستند. فیلمی که امروز دیدیم، برخلاف عادت جریان سینمای ایران در آن دوران ساخته شده است. اولین ویژگی عیاری، ساختارشکنی در نگارش فیلمنامه و مقوله ترکیب بندی است.

وی ادامه داد: «شبح کژدم» یک فیلم کالت بوده و دارای نوآوری های فراوانی است که در زمان خود درک نشد. این اثر نگاه دوران آغازین جریان نیوربالسم را دنبال می کند و به فضای جامعه و عمق اجتماع می پردازد. من معتقدم این اثر نوعی درآمیختگی میان واقعیت و خیال است.

حاجی مشهدی نیز بیان کرد: عیاری در حوزه فیلمنامه، کارگردانی و بازی گرفتن در تمام آثارش تلاش می کند تا به صورت کنایی و در پرده حرف بزند. او اصرار به شفافیت دارد. همچنین سادگی در عین زیبایی، در تمام فیلم های آقای عیاری از جمله «شبح کژدم» دیده می شود. در فیلم کات ها و حرکات دوربین ساده و نرم هستند. فیلم دارای تحرک لازم درونی است و همه بازیگران در خدمت فیلم هستند.

این منتقد ادامه داد: یکی از شگردهای دیگر عیاری در تمام فیلم های او این است که او از تصنع بیزار است و کارهایش به اصل طبیعت و زندگی نزدیک است. اما در عین حال، مخاطبان خاص را هم راضی نگه می دارد. یکی از افرادی که کم تر در سینما قدر دیده است کیانوش عیاری است. امثال عیاری سرمایه ملی هستند و باید مورد توجه قرار گیرند. «شبح کژدم» نشان می دهد که با یک کارگردان هوشمند و قانون مند طرف هستیم که هیچ چیز در آثار او بی علت نیست.

حاجی مشهدی خاطر نشان کرد: در فیلم هرچیزی درست بر سر جای خود قرار دارد. یکی از هنرهای کیانوش عیاری، تدوین هنرمندانه آثارش است و فیلمسازان دیگری هم از این ویژگی او استفاده کرده اند. تدوین این اثر بسیار هوشمندانه و خلاقانه صورت گرفته است. عیاری از پرگویی کلامی، بصری و شنیداری بیزار بوده و دل بسته مکتب نوپدید مینیمالیسم است که سابقه دیرینه ای در شعر فارسی و دوبیتی های آن دارد. نگاه کمینه گرا عیاری در تمام فیلم های او وجود دارد و این مسیله را به وسیله تدوین به مخاطبان آثارش ارایه می دهد. کیانوش عیاری یک فیلمساز مولف است.

عیاری: در بازی گرفتن ترفندهای مختص خودم را دارم

در ادامه کیانوش عیاری کارگردان فیلم «شبح کژدم» گفت: «آبادانی ها» سومین فیلم من بود که حسن رضایی در آن حضور داشت. او در جشنواره فیلم لوکارنو که از رویدادهای معتبر سینمایی به شمار می رود برنده جایزه بهترین بازیگر مرد شد، اما رییس این جشنواره می خواست تا یک ایتالیایی جایزه بگیرد و زمانی که اعضای هییت داوران در این زمینه مقاومت کردند، جایزه آن بخش به هیچکس اهدا نشد. در آن مقطع اگر رضایی تندیس را به دست می آورد در واقع بهترین جایزه ای بود که یک بازیگر ایرانی تا آن زمان گرفته بود اما از او دریغ شد.

او در پاسخ به گبرلو درباره چگونگی هدایت بازیگران در آثارش گفت: من استعدادی در زمینه بازی گرفتن از بازیگران ندارم اما دارای ترفند مختص به خود هستم. من از بازیگر می خواهم تا هیچ وقت قدرت و توانش در بازیگری دیده نشود، چراکه در این صورت بازی بدی اتفاق می افتد. از بازیگران با قاطعیت می خواهم که تنها آنچه را که لازم است ایفا کنند. بازیگر ایده آل من در تاریخ سینما، «جان وین» است. او الگویی برای شاگردان من در سینما است. بسیاری از بازیگران قدرتمند، بازی خود را به شکل بیرونی نشان می دهند و این اتفاق از نظر من ارزشی ندارد.

وی ادامه داد: البته ممکن است بازیگران در روزهای اول قدرت نمایی کنند تا ما با توان آن ها آشنا شویم. قدرت هنر و تجربه بازیگر نباید در فیلم دیده شود و این اصل را در تمام آثارم رعایت کردم.

عیاری با بیان اینکه هنگام نوشتن سناریو نیز تلاش می کنم تا خودنمایی صورت نگیرد، افزود: بازیگران دیالوگ های پرمغز و هنری را دوست دارند اما من مطابق با طریقه صحبت کردن عادی مردم برای هر صحنه دیالوگ می نویسم. همه بازیگرانی که در فیلم های من حاضر بودند، بازی خوبی از خود ارایه کرده اند. در سریال «روزگار قریب»، مهدی هاشمی می گفت که در این اثر حتی بازیگران سیاهی لشگر نیز از او بهتر بازی می کنند اما به عقیده من تفاوتی میان بازیگران با سواد و بی سواد وجود ندارد. برای مثال، در فیلم «سفره ایرانی» زنان روستایی با سن بالا که بدون سواد بودند بازی های درخشانی از خود ارایه کردند.

به گزارش آیت البرز، در ادامه این هفته فیلم، نسخه اصلاح و مرمت شده فیلم «بودن یا نبودن» عیاری نیز فردا 27 اردیبهشت ماه در موزه سینما نمایش داده می شود و شادمهر راستین و مهرزاد دانش به نقد و بررسی آن خواهند پرداخت.

پایان خبر آیت البرز