طهرانچی: تربیت عالم، تولید علم و جهت دهی به آن ، سه وظیفه اصلی دانشگاه است

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آیت البرز، محمدمهدی طهرانچی رییس دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه برنامه های سفر یک روزه به استان اصفهان، در اجلاسیه معاونان آموزشی و مهارتی مراکز استان ها و واحد های ویژه دانشگاه آزاد اسلامی که به میزبانی واحد نجف آباد برگزار شد، حضور یافت.

دکتر طهرانچی در این سخنرانی که به موضوع «آموزشی مهارتی» اختصاص داشت، گفت: تک تک شما معاونان آموزشی و مهارتی مراکز استان ها و واحد های ویژه دانشگاه آزاد اسلامی در اتفاقاتی که در این دانشگاه در حال رخ دادن است، نقش دارید؛ بنابراین از خداوند مدد می جوییم که عنایت خود را نسبت به ما روا بدارد تا بتوانیم برای فرزندان این سرزمین فردایی خوب بسازیم. همه ما نسبت به این موضوع مسیول هستیم و در روز محشر باید به آنچه انجام داده و انجام نداده ایم، پاسخگو باشیم. آنچه امروز در این جلسه مطرح می کنم، بخشی از برنامه های جدی دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه تعلیم و تربیت و دانایی و توانایی است.

وی با اشاره به چرایی تغییر عنوان معاونان آموزشی واحد ها به معاونان آموزشی مهارتی، گفت: واقعیت این است که دنیا تغییرات جدی داشته و ما نمی توانیم نسبت به این تغییرات و اتفاقات پیرامون خود بی تفاوت باشیم. از این رو دانستن اینکه چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است، شرط عقل است.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به تغییر رویکرد دانشجویان به انتخاب رشته تصریح کرد: وقتی ما در کشور مسیله مهمی مانند غذا داریم، چرا باید تعداد دانشجویان کشاورزی و دامپروری ما 16 هزار و 433 نفر در کل نظام آموزش عالی باشد؟ آیا این تعداد متخصص می تواند صنعت کشاورزی و دامپروری ما را کفایت کند؟ این عدد وقتی معنا پیدا می کند که در کنار 376 هزار دانشجوی علوم انسانی قرار می گیرد. در اینجا پرسشی که مطرح می شود، این است که آیا عدالت آموزشی فقط دسترسی است یا نسبت ها هم باید آرایش بگیرد؟ واقعیت این است که وضعیت کنونی شبیه سرطان است. آینده رشته هایی مانند دامپروری، ریاضی، فیزیک، آمار و… چه می شود؟ آیا ما در حال اداره کردن سیستم هستیم یا تدبیر آن؟ چرا این وضعیت، توجه ما را به خود جلب نمی کند؟

وی افزود: چیدمان اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی به گونه ای است که هیچ رشته ای بیش از 6 درصد کل اعضای هیات علمی را شامل نمی شود. این موضوع نشان می دهد هزینه های دانشگاه آزاد اسلامی در گروه های مختلف علمی توزیع می شود، اما در حوزه درآمدی دانشگاه، حداکثر 14 رشته از 64 رشته برای دانشگاه آزاد اسلامی درآمدزایی می کنند که نشان می دهد 50 رشته فقط مصرف کننده هستند.

وی با بیان اینکه در پیچ تاریخی جدی هستیم که نیازمند تصمیمات جدی است، اظهار داشت: ما باید با همه توان، مسیر خود را تغییر دهیم چرا که مسیر فعلی رو به دره است. تا چه زمانی می خواهیم این حجم از رشته مدیریت و رشته های پیرامونی آن را به شهر ها تزریق کنیم؟ ما باید واقعیت ها و نیاز سیستم آموزشی را بدانیم. در ایران که یک کشور نفت خیز و دارای پتروشیمی و گاز است، چرا رشته نفت به انتهای جدول رشته های پرمتقاضی رفته و یا رشته های دیگری مانند باغداری، معدن و مواد و متالوژی با توجه به ظرفیت و نیاز کشور متقاضی چندانی ندارد. دلیل این است که دانشگاه های ما بد کار کرده اند و همه ما در دلزدگی جوانان و هدایت و جهت دهی آنها نقش داریم.

دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: شاید تاکنون همه دغدغه مدیران آموزشی، پر کردن تعداد واحد های استادان بود، اما این مسیله دانشگاه نیست و مسیله خیلی عمیق تر است. اگر واقعیت ها را ندانیم و نسبت به وضع موجود آگاه نباشیم، به مسلخ می رویم.

دکتر طهرانچی با اشاره به تفاوت های نسلی نسبت به دانایی و توانایی، گفت: در قرن گذشته، انسان به دنبال دانایی و ماشین مظهر توانایی بود. البته انسان به عنوان مظهر اسماء الهی، هم علیم است و هم قدیر. به همین دلیل علم دوست و قدرت دوست است و می خواهد عالم و توانا باشد. قبل از انقلاب صنعتی، دانایی و توانایی با یکدیگر پیوند داشت و به توانایی، علم الهیل می گفتند و انسان مظهر دانایی و توانایی بود به همین دلیل می گفتند «توانا بود هرکه دانا بود». با انقلاب صنعتی، به یکباره جهشی در حوزه ماشین اتفاق افتاد و نسل ماشین ها خلق و ماشین مظهر توانایی و انسان مظهر دانایی شد.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: ما معتقدیم با دانایی می توانیم از توانایی استفاده کنیم. به عنوان مثال، هواپیما مظهر توانایی پرواز انسان و خلبان نیز مظهر دانایی است که با دانایی می تواند از توانایی استفاده کند. این نگرش مربوط به قرن بیستم بود، اما امروز ماشین مظهر دانایی شده و دیگر مظهر توانایی نیست. به همین دلیل دیگر کسی شماره حفظ نمی کند و به معلومات خود نمی افزاید چرا که می تواند از هوش مصنوعی استفاده کند و گمان می کند که به دانایی و معلم نیاز ندارد. به همین دلیل ما هم دیگر در دانشگاه آزاد اسلامی به معاون آموزشی نیاز نداریم.

وی ادامه داد: رشد فناوری در قرن جدید تغییرات شناختی خلق کرده و بچه ها به دنبال کسب توانایی هستند. به همین دلیل ما نیز در دانشگاه آزاد اسلامی عنوان معاونان آموزشی را به معاونان «آموزشی مهارتی» تغییر دادیم چرا که اگر در قالب آموزشی می ماندیم، دیگر جوانان با ما کاری نداشتند. امروز در دانشگاه آزاد اسلامی، رویداد هایی مانند صدرا شلوغ و مورد استقبال دانشجویان است چرا که در آن توانایی می بینند و صدرا را مظهر توانایی می دانند. نکته قابل توجه دیگر این است که بچه ها به دنبال خلاقیت نیستند بلکه نوآوری می خواهند و بین innovation و creativity تفاوت است. شاهدیم که چین شعار innovation را درمقابل شعار creativity آمریکا مطرح کرده است چرا که به عنوان مثال امروز دیگر دانش ساخت چراغ مدنظر نیست؛ بلکه نوآوری های مربوط به تلفن همراه مهم شده است.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه ما در نقطه توانایی ایستاده ایم یعنی فراگیری دانش تخصصی و قابلیت انجام پروژه را به دانشجو می دهیم در حالی که جوانان به دنبال توانایی هستند یعنی می خواهند قابلیت نقش آفرینی موثر در محیط کار و خلق ارزش نوآورانه داشته باشند، گفت: دانشگاه رابطه دانایی و توانایی را به صورت مدل خطی یعنی تحقیقات بنیادی، تحقیقات کاربردی و تحقیقات توسعه ای می دید، اما امروز دیگر رابطه بین دانایی و توانایی خطی نیست و باید فعالیت های ترجمانی داشته باشیم.

وی افزود: در گذشته، مدل خطی و مبتنی بر مهارت افزایی حاصل از دانایی تخصصی صورت می گرفت، اما امروزه این ارتباط غیرخطی و پیچیده شده است. به همین دلیل قرار است معاونان آموزشی سابق، معاون دانایی و توانایی باشند.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر لزوم تحول در نظام آموزشی گفت: در گذشته دانشگاه فقط به آموزش تخصصی می پرداخت، اما سال گذشته با بیانیه نقش دانشگاه در تعلیم و تربیت اجتماعی، ما آموزش اجتماعی را هم جزو وظایف اعضای هیات علمی و معاونان آموزشی قرار دادیم و معتقد بودیم آموزش اجتماعی نیز وظیفه استاد، مدیر گروه و معاونان آموزشی و مهارتی است. در کنار آموزش تخصصی و آموزش اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش مهارتی، آموزش حرفه ای و آموزش کارآفرینی نیز توجه دارد. تغییر نام معاون آموزشی به معاون آموزش مهارتی، نمادین نیست بلکه مفهومی است و در حقیقت این معاونان، معاونان آموزش های تخصصی، اجتماعی، مهارتی، حرفه ای و کارآفرینی هستند. اساتید نیز مشمول این بسته می شوند.

وی خاطرنشان کرد: جوهره استاد، معلم بودن است. معلم بودن جزو ذات اساتید و اعضای هیات علمی دانشگاه است و اگر ناهنجاری در کلاس یا محیط دانشگاه می بینند، باید نسبت به آن واکنش نشان دهند چرا که همه ما مسیول آموزش دانشجویان هستیم و اساتید، دانشگاه را در آموزش جوانان نمایندگی می کنند. شما انتخاب کرده اید که در این محیط معلم باشید پس بی تفاوت گذشتن از کنار ناهنجاری ها، خارج از رسالت معلمی است. اگر چشمانمان را روی ناهنجاری ها ببندیم، معلم نیستیم چرا که آثار اینگونه رفتار ها را در جامعه، ادارات و… خواهیم دید. در حقیقت چهره ای که از جامعه وجود دارد، ساخته معلمان است چرا که آنها آجر های این ساختمان که دانشجویان بودند را ساخته اند.

دکتر طهرانچی با اشاره به بازسازی و بازمهندسی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: معتقدم که باید ادبیات دانشگاه را به اشتراک بگذاریم. یکی از این ادبیات، آشنایی با دو مفهوم ماموریت و رسالت است. رسالت با ماموریت تفاوت دارد و باید به تفاوت این دو توجه کرد. آنچه معمولاً به عنوان ماموریت دانشگاه تلقی می شود، در حقیقت رسالت دانشگاه است. رسالت دانشگاه ها به طور معمول به صورت یکسان در چارچوب نظام آموزش عالی تعیین می شود، اما ماموریت هر دانشگاه به طور خاص می تواند نسبت به نظام های مختلف اقتصادی، اجتماعی، دفاعی، امنیتی، سلامت و دیگر زیرنظام های حکمرانی تعریف شود.

وی ادامه داد: به عنوان مثال در کشور ما رسالت دانشگاه های پزشکی در زیرنظام آموزش عالی و در سطح ملی و حتی فراملی تعریف می شود، اما ماموریت آنها در چارچوب نظام سلامت و در سطح ناحیه ای است. بدین ترتیب تربیت متخصص پزشکی و انجام تحقیقات در جبهه های دانش، رسالت دانشگاه های پزشکی است، اما ماموریت آنها رسیدگی به امور بهداشتی و درمانی نواحی مشخص شده برای هرکدام از این دانشگاه هاست.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به آیه 78 سوره مومنون و آیات 7 تا 9 سوره سجده گفت: همانطور که خداوند متعال فرموده؛ خلقت آسمان و زمین بی هدف نیست و بالحق است. یعنی همه چیز در جای خود قرار گرفته تا ایفای نقش کند؛ بنابراین براساس آیات شریفه نامبرده؛ انسان در رسالت خود، از سمع، ابصار و افیده استفاده می کند تا دانش خود را افزایش و ارتقا دهد. همچنین در آیات دیگری از قرآن کریم ازجمله آیه 19 سوره حجر و آیه 10 سوره اعراف، خداوند به مظهر توانایی و ماموریت اشاره می کند. این آیات شریفه در کنار یکدیگر، یک تصویر کلی و پازل بزرگ است. رسالت دانشگاه علم است، اما ماموریت آن علم نیست.

وی به بیانات مقام معظم رهبری در تعریف دانشگاه اشاره کرد و افزود: رهبر معظم انقلاب در دیدار رمضانی امسال با دانشجویان فرمودند «رکن اصلی تعریف دانشگاه «علم» است، دانش است. البته در تعریف دانشگاه، از جهات سیاسی و اجتماعی و … هم عناصری وجود دارد، اما عمده علم است. دانشگاه سه وظیفه اصلی دارد. من خواهش می کنم دوستان مسیول دانشگاهی توجّه کنند! شما دانشجو ها هم توجه کنید! [دانشگاه]سه وظیفه اصلی دارد: اول، عالِم تربیت کند، دوم، علم تولید کند، سوم، به تربیت عالِم و تولید علم جهت بدهد.» پس مدیر، معاونان، دانشجویان، کتاب های درسی و… باید در خدمت این سه جهت باشد.

دکتر طهرانچی ادامه داد: با توجه به بیانات مقام معظم رهبری، ما در دانشگاه آزاد اسلامی چهار نظام تربیتی، علمی، فناوری و فرهنگی داریم که رسالت دانشگاه آزاد اسلامی است. در نظام تربیتی باید عالم تربیت کرده و علم و فناوری تولید کنیم و در نظام فرهنگی نیز به علم و عالم جهت بدهیم.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه رسالت این دانشگاه خودسازی و درون نگری و ماموریت آن جامعه پردازی است، گفت: ماموریت یک دانشگاه در سه عرصه علمی، فناوری و فرهنگی براساس اسناد بالادستی کشور و در چارچوب رسالت دانشگاه در سه مولفه آموزشی، پژوهشی و توسعه کاربست تعیین می شود. همچنین ماموریت، پاسخگوی رفتار دانشگاه نسبت به جامعه است که به آن جامعه پردازی دانشگاه نیز گفته می شود.

وی افزود: ماموریت منجر به هماهنگی بین اجزای کنشگران درون سازمان می شود و در صورت تبیین مناسب آن به نهاد های مدیریتی کشور، دانشگاه را پاسخگو می کند.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه پاسخگویی دانشگاه نسبت به حرکت مبتنی بر رسالت و انجام ماموریت می تواند به نقش آفرینی فعال دانشگاه در نظام حکمرانی منجر شود، گفت: واقعیت این است که اگر دانشگاه فقط به رسالت خود بپردازد، در جامعه جایگاهی نخواهد داشت چرا که دیگر خبری از science for science نیست. براین اساس؛ ما ساختار دانشگاه آزاد اسلامی را تغییر دادیم. در ساختار جدید گروه های تخصصی و دانشی معطوف به رسالت دانشگاه و دانشکده نیز معطوف به ماموریت دانشگاه عمل می کند. گروه های تخصصی مانند واگن قطار و دانشکده نقش لکوموتیو را دارد و بین لکوموتیوران و رییس قطار تفاوت است. رییس قطار درواقع رییس واگن ها و لکوموتیوران رییس و هدایت کننده لکوموتیو است.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: با این نگاه، ما دانشکده های سابق که دانشکده های علوم انسانی، علوم مهندسی، کشاورزی و منابع طبیعی و… بود را تغییر دادیم و دانشکده های تعلیم و تربیت اسلامی، صنعت ساختمان، حمل و نقل و لجستیک و دانشکده های مهارت و کارآفرینی ایجاد کردیم چرا که دانشکده های سابق خالی از ماموریت بودند، اما دانشکده های موضوعی دارای ماموریت و رسالت هستند. دلیل اینکه آموزش عالی ما به وضعیت امروز دچار شده، این است که دانشگاه ها رسالت محور بودند و به ماموریت توجه نداشتند.

ماموریت دانشگاه، ساخت جامعه کارآمد، خلاق، نوآور و فرهیخته است

وی با بیان اینکه ماموریت دانشگاه، ساخت جامعه کارآمد، خلاق، نوآور و فرهیخته است، گفت: جامعه خلاق یعنی دانشگاه توانسته افرادی تربیت کند که می توانند یک مسیله پیچیده را حل کنند و اگر اینچنین نباشد و دانش آموختگان نتوانند حل مسیله کنند، یعنی دانشگاه ماموریت خود را به خوبی انجام نداده است.

دکتر طهرانچی ادامه داد: وقتی تربیت شدگان دانشگاه نتوانند محصل بسازند، جامعه نیز نوآور نمی شود و زمانی که حکمرانی ما ایراد داشته باشد، نشان می دهد که وزرا، شهرداران، فرمانداران و… که ماحصل تربیت ما هستند، در دانشگاه به درستی تربیت نشده اند.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه ساخت جامعه فرهیخته باید در دانشگاه اتفاق بیفتد، گفت: در تعریف دانشگاه آزاد اسلامی، دیگر مهارت مربوط به فوق دیپلم و تکنیسین نیست بلکه توانایی است و معاونان آموزشی مهارتی، معاونان داناییِ توانایی بخش خواهند بود. در کنار آنها، معاونت های پژوهشی و فناوری نیز جلوه های دیگر توانایی را تمرین می کنند. بدین ترتیب ساخت جامعه فرهیخته ماموریت ماست. رسالت دانشگاه، افزایش دانایی است و ماموریت آن افزایش توانایی است.

وی افزود: کنش دانشجو مظهر توانایی است و نتیجه بینش، دانش، گرایش و توانش فرد است. براساس سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی؛ بهبود فرآیند آموزش و ارتقای نگرش، بینش، دانش و کارآمادگی دانشجو مورد تاکید قرار گرفته است. هر کاری که ما در دانشگاه آزاد اسلامی انجام می دهیم، پیش از این در قالب سند تحول به اشتراک گذاشته و همه حرف ها را در سند بیان کرده ایم. یکی از مفاهیم این سند، کارآمادگی (میزان توانایی و توانش دانشجویان) است.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه ماموریت دانشگاه، جامعه پردازی و رسالت آن تولید علم، تربیت عالم و جهت دهی به علم و عالم است، گفت: برای رساندن دانشگاه جامعه پرداز به جامعه دانش و حکمت بنیان، نیازمند پل ارتباطی هستیم و این پل را معاونان آموزشی و مهارتی باید بسازند. واقعیت این است که اگر بین دانش تخصصی و مهارت فردی با جامعه فرهیخته و اقتصاد و امنیت، پل ارتباطی نداشته باشیم، جامعه و دانشگاه به یکدیگر وصل نخواهند شد. به همین دلیل مفهوم دانشگاه خلاق و دانشگاه نوآور را به عنوان پل ارتباطی مطرح کردیم تا از این طریق از مسیر دانشکده موضوعی و شبکه سرای نوآوری، به دانایی گروهی و توانایی گروهی برسیم.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به طراحی چهره نوین دانشگاه آزاد اسلامی گفت: تاکنون دانشگاه فقط به دانش تخصصی، دانایی فردی و گروه های علمی توجه داشت، اما اکنون ما به مهارت فردی، توانایی فردی و ایجاد نظام پایه و عرصه نیز توجه داریم.

وی با بیان اینکه سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی دارای پنج رویکرد تحول آفرین است، اظهار داشت: معاون آموزشی واحد های دانشگاهی قرار است از معاون آموزش تبدیل به معاونی شوند که به آموزش تعالی بخش، عمیق، کاربردی، فایده محور، بسترساز اشتغال دانش بنیان و افزاینده اقبال اجتماعی می پردازد و در کنار آن، ارتقای شاخص کارآمدگی، مهارت های موردنیاز به ویژه تعاملات، حل مسیله، کار گروهی و کارآفرینی را دنبال می کند؛ بنابراین تغییر عنوان معاون آموزشی به معاون آموزشی مهارتی، یک بخشنامه ساده نیست بلکه نگرش و نگاه نو دانشگاه آزاد اسلامی است.

دکتر طهرانچی در پایان با طرح این پرسش که ماموریت دانشگاه در حوزه تعلیم و تربیت کودک و نوجوان چیست، گفت: ما باید به تقاطع رسالت و ماموریت دانشگاه توجه داشته باشیم. در این راستا به ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره های تحصیلی از طریق بازآرایی ساختار نظام آموزشی با تاکید بر حوزه های دانشی میان رشته ای و ایجاد دانشکده های موضوع محور و فناوری و گروه های دانش محور درون آن توجه کرده ایم. همچنین توسعه کمی و کیفی مدارس سما و ارتقای کارکرد زنجیره ای آن با نظام آموزش تخصصی دانشگاه مورد تاکید قرار گرفته است.