بنویسیم و خوانده نشویم، از پادرخواهیم آمد

گفت و گوی آیت البرز با تیمور آقامحمدی نویسنده؛

یک نویسنده کودک و نوجوان معتقد است:اثرِ بدون مخاطب یک شکست است. اگر بنویسیم و خوانده نشویم، ناامیدی ما را از پا درخواهد آورد. نوشتن و خوانده شدن دو سوی روند آفرینش گری است.

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آیت البرز، ونوس بهنود_ادبیات نوجوان در دهه های اخیر کوشش های قابل توجهی به خود داده و آثار متعددی وارد بازار کتاب شده است، اما به دلایلی برخی موفق و برخی ناکام است.

تیمور آقامحمدی از نویسندگان جوانی است که چند بار توانسته با آثار خود شوکی به بازار کتاب نوجوان وارد کند. رمان «رونی یک پیانو قورت داده» حتی انزوای کرونا را در هم شکست و مجموعه شعر «هرگز به جنگ سیگار تعارف نکن» در ششمین جشنواره بین المللی شعر فجر تقدیر شد.

چند هفته ای است که رمان نوجوان «تو خواب میکاییل هستی» نوشته تیمور آقامحمدی با طراحی جلد مریم محمودی مقدم در 20 فصل، 172 صفحه و شمارگان هزار و 250 نسخه برای گروه سنی بالای 13 سال از سوی نشر مهرک (واحد کودک و نوجوان سوره آیت البرز) منتشر و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است. حالا کتاب جدید وی با عنوان «تو خواب میکاییل هستی» بهانه گفتگو با این نویسنده و چالش های کتاب نوجوان شد.

چرا برای نوجوانان می نویسید؟

یکی از واقعی ترین و بی تعارف ترین مخاطبان ادبیات نوجوان ها هستند. گاهی مواجهه او با یک اثر می تواند اولین بار باشد و شناختی از نویسنده نداشته باشد، بنابراین ارزش داوری او بی پرده تر است.

نوشتن برای این گروه و گفتگو با آنان رویارو شدن با خوانندگانی است که به متن بیش از فرامتن اهمیت می دهند. این ویژگی در ادبیات بزرگسالان به این شکل به چشم نمی خورد. جهان نوجوان مدام در حال تغییر است و برای رهیافت به آن نیازمند هم پایی و هم نفسی نویسنده است و معمولاً عدم اقبال به یک اثر داستانی به این موضوع برمی گردد.

جذابیت هایی از این دست سبب شده که تا کنون دو رمان برای نوجوانان نوشته ام.

آیا مخاطب آثار شما فقط نوجوان ها هستند یا والدین هم می توانند به آن مراجعه کنند؟

همان طور که یک نوجوان می تواند با داستانی همراه شود و از آن لذت ببرد، والدین هم می توانند برای درک و تماشای عالم نوجوان امروز داستان بخوانند.

همچنین داستان نوجوان در مرز داستان بزرگسال قرار دارد و گاهی تفکیک آن مناقشه برانگیز است. شما رمان «ناتور دشت» از جی. دی. سلینجر را رمان نوجوان می دانید یا بزرگسال؟ هر سمت بایستید، محق اید؛ چرا که استدلال هایی دارید که در جای خودش دارای منطق است. هر دو مخاطب از خوانندگان این رمان به شمار می روند.

فکر می کنم سوی داستان نوجوان به جایی می رود که صنعت انیمیشن دنیا قرار دارد؛ این صنعت به دلایل مختلف از جمله اقتصادی و اثرگذاری به طیف وسیعی از مخاطبان نظر دارد. این جا نقطه ای است که می تواند قوام بخش آفرینش های ادبی برای مخاطب نوجوان و همچنین سایر گروه ها باشد.

اثرِ بدون مخاطب یک شکست است. اگر بنویسیم و خوانده نشویم، ناامیدی ما را از پا درخواهد آورد. نوشتن و خوانده شدن دو سوی روند آفرینش گری است.

به اعتقاد شما نوجوان ایرانی چقدر کتاب می خواند و آیا از وضعیت عرضه (کیفیت کتب نوجوان) و تقاضا (میزان خوانش) رضایت دارید؟

شناختی که به دست آورده ام حاکی از آن است که نوجوان ها یا کتاب خوان نیستند یا کتاب خوان حرفه ای به معنای پرخوانند. باوجود این که بسیاری از آنان درگیر فضای مجازی اند، اما اهل کتاب متون خود را پیدا می کنند.

به طور طبیعی داستان ایرانی در نسبت با آثار ترجمه از کمیت پایینی برخوردار است. همین مقدار کم تالیفات نیز به درستی به دست مخاطب نمی رسد. اصلاح چرخه ناقص توزیع همواره جزو مطالبات نویسندگان بوده و اقتضایات و پیچیدگی های توزیع تاکنون مانع این کار بوده است.

عموما این گروه از مخاطبان یا والدین آنها از بین آثار روی میز کتابفروشی ها دست به انتخاب می زنند و در نبود آثار ایرانی و جذابیت، شهرت و در دسترس بودن کتاب های ترجمه سبب می شود که سهم ما در سبد خرید خانواده ها کمتر شود؛ و این وضعیت ناراحت کننده ای است.

در خصوص کتاب جدید خود، «تو خواب میکاییل هستی» توضیح دهید.

این رمان به موقعیت نوجوان هایی می پردازد که در نقطه مهمی از زندگی ایستاده اند که باید انتخاب کنند. میکاییل نوجوان پانزده ساله ای است که ماجرا هایی را روایت می کند که به مهم ترین روز زندگی اش ختم شده.

«تو خواب میکاییل هستی» داستان عاشقان ادبیات و موسیقی است. نوجوان های این رمان می کوشند تا سهم خود از زندگی را بگیرند و مسیولیت آن را بپذیرند. آنها منتظر نمی مانند تا بزرگتر ها به کمک شان بیایند، از جا برمی خیزند به حل مسایل خود، حتی در بخش هایی به فکر کمک به بزرگتر ها هم می افتند.

داستان در جهان های موازی اتفاق می افتد و میکاییل در سیری رو به رشد قرار می گیرد که بابتش تاوان می دهد. او عاشق دختری به نام آوا می شود و می کوشد خود را بالا بکشد تا شایسته دیدار شود. «تو خواب میکاییل هستی» روایت عشقی پاک و معصومانه است و به ظرفیت «عشق» می اندیشد که چگونه می تواند در زندگی معجزه بیافریند.

دوست داشتم به موقعیت بغرنج چهار نوجوان فکر کنم که چگونه گوهر وجودی خود را عیان می کنند. ما بیش از آنیم که می اندیشیم، اگر بدانیم و بخواهیم گذشته، حال و آینده به مددمان خواهد آمد.