سهم نمی خواهند: کالبدشکافی « روزنه گشایی»

در روزهای اخیر، بیانیه 110 نفر از فعالان سیاسی در خصوص تحلیل و تبیین شرایط امروز ایران و شیوه مواجهه با انتخابات، موجب واکنش ها و گفت وگوهای بسیاری شده است.ذوق زدگی گروه هایی در جریان حاکم از بیانیه مذکور که آن را به نوعی انشقاق و خدشه به مرجعیت «خاتمی» تلقی کرده اند، همچنین واکنش های برخی اصلاح طلبان و شماری از سیاسیون غیرموافق با مشارکت در این دوره، مردم و جامعه، منظری چندبعدی را در برابر ما قرار داده است.هر چند من، شخصا از ابتدا در جریان شکل گیری و تحلیل های مرتبط با این بیانیه بودم، اما به دلایلی امضای آن را به مصلحت ندانستم. بر آن هستم تا در سه یادداشت متوالی، هر کدام از این منظرها و آثار آن را به طور جداگانه مورد بحث و بررسی قرار دهم و دیدگاه خود را با شما به اشتراک بگذارم.

در منظر اول، پاسخ به چرایی و علل شکل گیری چنین نظریه هایی به خصوص از سوی جریان اصلاح طلب که همواره در معرض تحول خواهی هستند، ضروری می نماید. من معتقدم تفاوت جدی طیفی که به «اصلاح طلبی» معروف شده در ذات تحول خواهی و تغییرخواهی و ارایه دیدگاه های جدید منطبق با تغییرات اجتماعی نهفته است. این دگرگونی در اندیشه با ذات جریان روشنفکری نیز انطباق دارد. از همین رو، چه جریان روشنفکری و چه جریان اصلاح طلبی دایما در معرض دیدگاه های کاملا جدید و روزنه یاب هستند و بنا بر فهم من، به همین دلیل پیش گفته، در یک نگاه نادرست تبدیل به یک موضوع امنیتی یا به تعبیر دیگر «سوژه شدگی امنیتی» قرار می گیرند.

شاید مهم ترین ویژگی بیانیه و صادرکنندگان آن، این است که موضوع انتخابات را فراتر از سیاه و سفید شرکت کردن و شرکت نکردن دیده اند. از قضا این شرکت کردن، کاملا با شرکت کردن همدستانه متفاوت است و حق انتخاب را به عنوان یکی از برساخت های اجتماعی پایه می داند.آن را «نهادی» معرفی می کند که فارغ از روندهای سیاسی مقطعی و فراتر از نوع حکومت ها، برای قوام و قوتِ بلندمدتِ ایران مورد نیاز است. اختلاف نظر در میان اصلاح طلبان و روشنفکران سیاسی و غیرسیاسی، برخلاف اختلاف نظر گروه های موسوم به «اصولگرایی» و نزدیک به قدرت، معطوف به توزیع قدرت سیاسی نیست، چراکه این جریان در حال حاضر از قدرت به طور کلی حذف شده است و نمی توان امضاکنندگان آن را متهم به سهم خواهی سیاسی و اقتصادی دانست.

شاید اختلاف در گروه هایی که در دایره قدرت هستند، به تلاش برای اخذ سهم های مادی، اقتصادی و سیاسی منسوب کرد هرچند بهتر است همیشه با تفکر مواجهه نظری و از نیت خوانی پرهیز کرد. اما بدون تردید در خصوص این بیانیه و نویسندگان آن تنها باید به نقد فکری نشست، چراکه امضاکنندگان آن با تحمل هزینه های مختلف از اخراج از دانشگاه تا قبول محرومیت های اجتماعی صداقت خود را نشان داده اند.

معتقدم بیانیه روزنه خواهی و اعتقاد به مشارکت انتخاباتی در این دوره، فارغ از درستی یا نادرستی تحلیل ها، دیدگاهی با لحاظ کردن خیر جمعی و مبتنی بر طبیعت تحول خواهی شکل گرفته است. بپذیریم که پیچیدگی شرایط ایران امروز و شیوه مواجهه غیراصولی و بن بست آفرین مسوولان تصمیم گیری سیاسی به خصوص انتخابات، موجب دشواری در نظریه پردازی و تصمیم گیری است. باید پذیرفت که تحلیل و تبیین شرایط سیاسی و اجتماعی در وضعیت حاضر بغرنج است. در این شرایط پیچیده باید از هر دیدگاه جدیدی استقبال و آن را جدی تلقی کرد. اگر در تلاش های فکری اندیشمندان حوزه علوم اجتماعی جست وجو شود.

یکی از پرتکرارترین مطالعات و تحقیقات، تلاش برای یافتن روزنه های جدید در شرایط انسداد فکری است. برای رسیدن به پاسخ، باید همه علاقه مندان حوزه فکری برای گذر از شرایط جامعه از وضعیتی به وضعیت مطلوب و درخشان تر ایده های خود را معرفی و به بحث بگذارند. مواجهه با محرومیت اجتماعی و سختی زندگی تا تحمل زندان را در کارنامه خود دارند- تحت عنوان روزنه گشایی ایده هایی را مطرح می کنند باید به این ایده ها به دیده احترام نگریسته و در آن تامل کنیم. اتفاقا هم در تاریخ معاصر ایران و هم در تاریخ دو قرن گذشته اروپا، امریکای لاتین و برخی کشورهای آسیایی شاهد جدال های نظری، دیدگاه های متنوع و بعضا متعارض برای برون رفت از مسایل هستیم.در یادداشت بعد، از منظر دیگری به این بحث پرداخته خواهد شد.

*استاد دانشگاه و سیاستمدار

منبع: اعتماد
216216
 

سهم نمی خواهند: کالبدشکافی « روزنه گشایی»